Geçit hakkı kurulması davası

Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir. Bu hak ilk önce bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olan komşuya kullanılır. Zorunlu geçit hakkı iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir. Bu tür davalar ülkemizde arazi düzenlemesinin sağlıklı bir yapıya kavuşmamış olması ve her taşınmazın yol ihtiyacına cevap verilmemesi nedeniyle zorunlu olarak açılmaktadır. Geçit hakkı verilmesiyle genel yola bağlantısı olmayan veya yolu bulunsa bile bu yol ile ihtiyacı karşılanamayan taşınmazın genel yolla kesintisiz bağlantısı sağlanır. Geçit hakkı davasında, mahkeme öncelikle davacının taşınmazının genel yola çıkmak için yeterli bir geçidin bulunup bulunmadığını tespit eder. Eğer yeterli bir geçit bulunmazsa, mahkeme geçit hakkının verilmesinin hakkaniyete uygun olup olmadığını değerlendirir. Mahkeme, geçit hakkının verilmesinin hakkaniyete uygun olduğuna karar verirse, geçit hakkının sınırlarını ve bedelini belirler. Geçit hakkı kurulması davalarında amaç, genel yola bağlantısı olmayan taşınmazların yolla bağlantısının sağlanmasıdır. Bundan dolayı, geçit kurulurken ihtiyaç içinde olan taşınmazlar kesintisiz olarak genel yolla bağlanmalıdır. Buna uygulamada “Kesintisizlik İlkesi” denilir. Geçit hakkı davalarında uygulanan kesintisizlik ilkesi gereğince davacıya ulaşım sağlayacak geçitin herhangi bir engelle karşılaşmadan genel kadastro yoluna ulaşması gerekir. Öte yandan 6100 sayılı HMK’nun 297/2. Maddesi gereğince; hükmün sonuç kısmında, gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, taleplerden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında; açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir. Geçit hakkı, irtifak haklardan (sınırlı ayni haklardan) birisi olup tapu siciline kaydedilmektedir ve mülkiyet hakkı vermemektedir. Dava sonucunda geçit hakkı verilmesi halinde davacı, davalıya ödeme gerçekleştirecektir. Yargıtay kararlarında geçit hakkı davalarında uygulanan fedakarlığın denkleştirilmesi ilkesi gereğince yüzölçümü küçük olan taşınmazlar yerine öncelikle yüz ölçümü daha büyük olan taşınmazlardan geçit hakkı kurulmasının tercih edildiği görülmektedir. Geçit hakkı bir gayrimenkul mükellifiyeti olduğundan lehine geçit istenen davacı parselleri ayrı ayrı bağımsız olarak değerlendirilmeli, dava konusu her bir parsel yararına geçit hakkının başladığı yerden ulaştığı genel yola kadar olan güzergâhtaki aleyhine geçit kurulan tüm parseller ayrı ayrı belirtilmelidir. Geçit hakkı davalarında hükümlerin çelişkiden uzak, infaza elverişli, gerçeğe ve hukuka uygun olması gereklidir. Geçit irtifakı tesis edilen yer için sadece bilirkişi raporuna atıf yapılarak infaza elverişli hüküm kurulmamalı; hükümde geçit hakkının taşınmaza ait tapu kütük sayfasında ayrılan özel sütununa tescili yönünde karar verilmelidir.