22 Ekim 1860 tarihi, Tercüman-ı Ahval Gazetesinin ilk yayınlandığı tarihtir.
Bu tarih, Türk Basın Tarihinin de başlangıç tarihi olarak kabul edilir.
Her ne kadar, Takvim-i Vakayı, 1831 tarihinde, Ceride-i Havadis, 1840
tarihinde yayınlanmıştır ama
Türk Basın tarihinin, “başlangıç tarihi” olarak kabul görmez…
Tercüman-ı Ahvâl, 1860-1866 tarihlerinde yayınlanan ilk ‘özel gazetedir’
Tercüman-ı Ahvâl’de özdeşleşen iki isim, “Agâh Efendi ve Şinasi’dir.”
Tercüman-ı Ahvâl’de, “Şinasi, A. Vefik Paşa, Ziya Paşa ve Refik
Bey’in, yazıları’ yer alır. İlk fikir gazetesidir… İlk eleştiri
gazetesidir…
Gazetede önemli bir isim olan Şinasi, 24. Sayıdan itibaren gazeteden
ayrılacaktır.
Tercüman- Ahvâl’de ilk defa, ‘edebi eserlere yer verilecektir’
Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” bir dizi halinde gazetede yer alacaktır.
Gazete, Mayıs 1861’de, ‘sert eleştiriler’ sebebiyle iki hafta
kapatılır.
Bu Türk Basınında, ‘uygulanan ilk sansür/ yayını durdurmadır’
Tercüman-ı Ahvâl ancak 792 sayı yayınlanacak; 11 Mart 1866 tarihinde
yayın hayatına son verecektir.
Basın tarihimizde, Tercüman-ı Ahvâl Devletten hiçbir yardım almadan
ilk defa, bir Müslüman Türk vatandaşı tarafından çıkarılması
önemlidir. Bu tarih, Türk basınında başlangıcı olarak kabul edilir.
Gazetenin, ‘başmuharriri’ Şinasi’dir. Şinasi, ‘gazetenin kimliğini belirler’
Gazete, ‘bir düşünce ve tartışma’ gazetesidir. Gazetenin hedefleri,
‘batı standartlarında bir yayın anlayışını…’ getirmektir. Gazete,
‘halkı bilgilendirmeyi’ temel prensip olarak alacaktır. Tercüman-ı
Ahval Gazetesi’nde, ‘halkın anlayabileceği bir dili kullanır’
Kişilerin düşünce ve kanaatleri önemlidir…
Gazetenin muhteviyatında, Devletin hantal yapısı, eğitim sistemindeki
bozukluklar, ülkenin mali problemleri, inceleme ve edebi yazılar, İç
ve Dış Haberler, Resmi Haberler, Piyasa ve Borsa Haberleri, Değişik
İstatistiki Bilgiler, İlan ve Reklamlar yer alacaktır. Anlaşılacağı
üzere zengin bir muhteva görmekteyiz… Tercüman-ı Ahvâl, “Yeni
Osmanlılara ait fikir ve düşüncelerin yayın organı” Bu anlamda da,
‘birçok yenilikleri savunan yayın anlayışına sahiptir’ Yukarıda da
ifade ettiğimiz gibi, ‘halkın anlayacağı sade bir dil kullanılır’
Türkçe’nin benimsetilmesi… İstanbul’dan, “üç kıtaya uzanan haber
akışı…” Zoru başarmak arzusu önemlidir!
“Haberlere yorum getirilmesi” Türk Basınında, ‘yeni bir gelenek’ olarak bilinir.
Gazetenin, ‘ilan ücretleri’ her sayısında birinci sayfada yayınladığı
görülür. Tercüman-ı Ahvâl Gazetesi’nde, ‘haber kaynakları belirtilir’
Bu haber kaynakları arasında; “Times, La Patrie, Levant Herald,
Nouvelles de Marseille” yer alır.
Gazetede, Mehmet Şerif Bey, “tarıma karşı sanayileşmeyi savunan
yazıları” kaleme alır. Ziya Paşa’nın, ‘eğitime dair yazıları…’
Tercüman-ı Ahvâl, o günlerin şartlarında, ‘nitelikli bir yayın
organıdır’
Türk Basın Hayatında da, ‘istikrarlı, ilkeli, dürüst bir yayın
anlayışını’ getirecektir. Tercüman-ı Ahvâl, “doğru haber ve
tarafsızlık ilkelerini” savunacaktır.
1860 tarihi ve sonrası, Türk Basın Hayatında; ‘yeni gazetelerin
doğuşunu da’ haber verir. Bu gazeteler arasında; “Başyazarlığını Namık
Kemal’in yaptığı” Tasviri Efkâr Gazetesi… Şinasi tarafından
çıkarılacak olan, ‘ikinci özel gazetedir’ Kurucusu Ali Suavi’nin
olduğu, “Muhbir Gazetesi” 1866 yılında çıkarılacaktır. Ahmet Vefik
Efendi tarafından, 1870 tarihinde, “İbret Gazetesi…” çıkarılır. Bu
tarihlerden sonra çıkarılacak olan gazetelerin sadece isimlerini
verelim; Hürriyet (Londra-1868), Tercüman-ı Hakikat (1878-A. Mithat
Efendi), Basiret, İttihad, Devir ve Bedir (1872), Sabah (1876),
Tercüman-ı Şark (1878),
Basın tarihinde, İngiltere’ye gidiyoruz… İngiltere’nin önce gelen ilk
gazetecileri arasında; “Daniel Defoe, Joseph Addison, Jonathan Swift,
Richard Steele…” Bu isimler, bizdeki; “Şinasiler, Namık Kemaller, A.
Vefik Paşalar, Agâh Efendiler, Ziya Paşalar” olarak da ifade
edebiliriz. Mesela, Daniel Defoe, 10 Şubat 1704’de The Review’i
çıkaracaktır. Tercüman-ı Ahvâl’den takriben 156 yıl önce…
Bize, ‘basın kültürü’ bütünüyle batı dünyasından gelmiştir… Çok kısa
süre içerisinde, ‘çok önemli kalemler’ görmekteyiz! Edebiyatın, ‘bütün
alanlarında eserler verilir’ Fikir Hareketleri de, ‘yazılı yayın
ürünleriyle birlikte’ gelmiştir.
1860 yılları, “Osmanlı Basınının Canlandığı” yıllardır. Bu dönemde,
‘yeni gazeteler’ ve ‘genç yazarlar’ basın hayatı içinde yer alacaktır.
27 Haziran 1862 tarihinde, Tasvir-i Efkâr Gazetesinde; “Millet
Kavramını ilk kullanan yazarlardan biri Şinasi’dir” 1865 tarihinde,
Gazeteci ve Yazarlar, ‘Yeni Osmanlılar Cemiyetini’ kuracaklar. Basınla
ilgili ilk yasaklar, 1858 tarihli Ceza Kanunu’yla başlayacaktır… İlk
Matbuat Nizamnamesi (Basın Tüzüğü) 1864 yılında yayınlanacaktır. 12
Mart 1867 tarihinde, “Ali Paşa Kararnamesi” yayınlanacaktır. Bu
kararnamenin önemi, “Basın Tüzüğü’nün hükümleri dışında kalan
durumlarda, hükümete gazete kapatma yetkisinin verilmesidir.” 1860 ve
sonrası, “Basın Tarihimizde Önemli Yıllardır…” 22 Ekim 1860 tarihi,
İlk Fikir ve Düşünce Gazetesi, Tercüman-ı Ahval Gazetesinin Agâh
Efendi tarafından yayınlanmasıdır. Basın Tarihimiz, 164 yıllık bir
maziye sahiptir…
164 yıl içerisinde; Bir milletin hafızası… Bir milletin hatıraları…
Belgelerle (yazılı kaynaklarla) en donanımlı tarihi yıllarımız… 22
EKİM TARİHİNİ, “TÜRK BASIN GÜNÜ” OLARAK KUTLAYALIM!
22 Ekim Tarihinin, Fikir ve Düşünce hayatında önemli yeri vardır… 1860
Tarihi, “Vilayet Matbaalarının da Kurulduğu Tarihtir!” Bu tarihler,
“Yerel Basının da, Doğuş Tarihidir!” Vilayet Matbaalarının kuruluşu
da, Türk Basın Tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır.
