Geçen hafta Ukrayna’daki bitmeyen savaş nedeniyle mahsur kalan Ahıska Türkleri tahliye edilmeye başlandı. Gelen soydaşlarımız ilimize yerleştirildi. Peki Ahıska Türklerinin tarihi hakkında ne biliyoruz ? Daha önceki göçlerini ve çektikleri çileleri biliyor muyuz ? Bu hafta köşemizde siz kıymetli okuyucularımıza Ahıska Türklerinin yurtlarını ve bitmeyen göç çilelerini anlatmaya çalışacağım.
Ahıska, Gürcistan toprakları içerisinde Kafkasya Bölgesi’nin güneybatısında yer almaktadır. Ahıska Türklerinin anavatanı olan bu bölge Ahıska, Adigün, Aspinza, Ahılkelek ve Bogdanovka gibi önemli yerleşim birimlerini kapsamaktadır. Ahıska bölgesinin toplam yüzölçümü ise 6.260 km2 ’dir.
XVI. yüzyıldan 1828 Rus işgaline kadar Anadolu’dan bölgeye yerleştirilen ve Anadolu Türklüğünün ayrılmaz bir parçası olan Ahıska Türklerinin anavatanı bugünkü Gürcistan Cumhuriyeti’nin toprakları içinde kalan ve Türkiye ile komşu olan Ahıska bölgesidir.
16 Mart 1921 yılında Moskova Antlaşmasıyla Sovyetler Birliği’ne bağlanan Ahıska Bölgesi’nde yeni bir dönem başlamıştır.
Çarlık Rusya’sı ve Sovyetlerin izlediği yayılmacı politika, Kafkasya topraklarında yaşayan Müslüman Türk topluluklarını, haliyle Ahıska Türklerini de derinden etkilemiştir. Kafkasya toprakları, özellikle 19. yüzyıldan itibaren Rus yayılmacılığına maruz kalmıştır. Rusların bilinçli ve zorunlu olarak uyguladıkları göç ve sürgün programları, bu topraklar üzerindeki potansiyel Türk birliğine engel olabilmek amacını taşımıştır. Çarlık rejimi ve daha sonra Sovyet yönetimi altında yaşayan Ahıska Türkleri ise her zaman kendisini Anadolu Türklerine dolayısıyla Türkiye’ye daha yakın hissetmiştir.
Stalin hükümeti tarafından 1944 yılında, Devlet Savunma Komitesi kararına dayanılarak sınır güvenliği gerekçesiyle, Ahıska’nın 209 köyünden alınan 100- 120 bin dolayındaki Ahıska Türkü, kış aylarında yük vagonlarına 8-10 aile halinde doldurularak Orta Asya’ya sürgün edilmiştir. Azerbaycan’ın o dönemdeki yöneticileri, Ahıska Türklerini Azerbaycan’a yerleştirmek istemiştir. Ancak Stalin’in kararının kesin olması nedeniyle Azerbaycan yönetiminin gayretleri de bir sonuç vermemiştir. Böylece vagonlar birkaç gün Azerbaycan’da bekledikten sonra, tekrar Orta Asya istikametine hareket ettirilmiştir. Bu yolculukta, Ural dağlarının soğuk havası birçok insanın hayatının sonu olmuştur. Bir buçuk ay süren yolculuk sonunda Ahıska Türkleri Orta Asya’ya; Özbekistan, Kırgızistan ve Kazakistan çöllerine yerleştirilmiştir. Bu dönemde Ahıska Türklerinden önemli bir kısmı soğuk vagonlarda (20.000), Rus-Alman savaşında (25.000), hastalık ve açlıktan (30.000) ölmüştür.
Ahıska Türkleri 1944’te Orta Asya’ya sürülürken onların yarısından çoğu (yaklaşık 70 bin) Özbekistan’a yerleştirilmiştir. Özbekistan’da Ahıska Türkleri daha çok Fergana Vadisi ve Taşkent şehri olmak üzere Namangan, Andican, Sırderya, Buhara ve Semerkant gibi illere de yerleştirilmiştir. 1956 yılında, Stalin’in ölümünden sonra, Ahıska Türkleri üzerinden kaldırılan sıkıyönetim uygulamasının ardından Özbekistan’daki Ahıska Türklerinin %30’dan fazlası Azerbaycan’a ve Rusya’nın Kafkasya Bölgesi’ne, anayurt Ahıska’ya yaklaşmak için, göç etmiştir. Nitekim 1989 Fergana olaylarına kadar diğer Türk cumhuriyetlerine kıyasla Özbekistan’da daha çok Ahıska Türkü yaşamıştır. Şöyle ki; Fergana olaylarından önce bu ülkede Ahıska Türklerinin sayısı 140 bin dolayını bulmuştur. Ancak Fergana olaylarından sonra Ahıska Türklerinin büyük bir bölümü Özbekistan’dan zorla çıkarılmıştır.
Sovyet rejiminde sürgün hayatı geçiren Ahıska Türkleri hep dışlanmış ve çok zor şartlar altında yaşam mücadelesi vermişlerdir. Ahıska Türkleri, kendilerine yapılan baskılara, haksızlıklara rağmen Türklüklerini, örf-adetlerini ve geleneklerini korumayı başarmışlardır.
Günümüzde 190 bin nüfusla Ahıska Türklerinin en fazla yaşadığı ülke Türkiye olmuştur.
Ahıska Türklerinin Ukrayna’ya göçleri ise Özbekistan’daki Fergana olaylarından sonra olmuştur. Böylece bu ülkede yaşayan Ahıska Türkleri nüfusu günümüzde 15 bine ulaşmıştır. Ukrayna’da Ahıska Türkleri daha çok başkent Kiev, Donetsk, Harkov şehirleri ve çevresindeki merkezlerde yaşamaktadırlar (Seferov R.- Akış A., “Sovyet Döneminden Günümüze Ahıska Türklerinin Yaşadıkları Coğrafyaya Göçlerle Birlikte Genel Bir Bakış”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 393-411).
Ahıska Sürgünü
Yoktu Rus'un imanı, sanki kalbi taş idi.
O gece başlar ayak, ayaklarsa baş idi.
Haneler viran oldu, kaderi karalıyım...
Ocağı söndürülmüş, yalnız Ahıskalıyım.
Bir gecede hânemi talan edip yıktılar.
Katar katar o kara vagonlara tıktılar.
Müslüman Türk'üm diye acımadan kırdılar.
Unutulmuş bir çığlık, soyu Türk Kafkaslıyım...
Sevdiğinden habersiz, öksüz Ahıskalıyım.
Bin dokuz yüz kırk dörtte, yurdumdan uzak kaldım.
Bütün hayallerimi o yâdellere saldım.
Müslüman Osmanlı da Türklüğe sancak oldum.
Ben ki talihi kara, ezelden yaralıyım...
Tarihi unutulmuş, yetim Ahıskalıyım.
Nerede kaldı hânem, kapısı penceresi ?
Ahıskalının derdi, hiç bitmedi çilesi.
O "Ural" dağlarının ayaz olur gecesi,
Ben Türk oğlu Türk, boynu bükülmüş Asyalıyım,
Vatansız bırakılmış, yurtsuz Ahıskalıyım.
"Ural"ın dağlarında serpilmiş üç metre kar.
Yurdumdan koparıldım, burnumda tütüyor yâr.
Kafir Rus'un elinden sürüldüm diyâr diyâr...
Namusuma ar olsun, öcümü almalıyım!
Kıyıma uğratılmış, bahtsız Ahıskalıyım.
Dünya ezeli gurbet, hayat yalan söyledi.
Kader mi diyelim ne, felek bize neyledi ?
Moskof piçi Stalin, vurdu zulüm eyledi.
Ben Atabek yurdundan! İşte tam buralıyım!
Tarihlerin yazdığı soylu Ahıskalıyım. (Ali Urgan)
Rabbim kimseyi vatanından ayrımasın. Dünyanın dört bir tarafındaki mazlumlara dini, dili, rengi ne olursa olsun yardım elini uzatan Devletimiz sonsuza kadar varolsun.
Saygılarımla.
