Tanıtım eksikliğine akademik tescil
Hurrilerden Hititlere, Bizans'tan Osmanlı'ya birçok medeniyete ev sahipliği yapan, tarihi ticaret yolları üzerinde bulunmasıyla kültürel varlığına daha da değer katan Harput'un son yıllarda yapılan çalışmalarla büyük bir atılım yaptığı ancak tanıtımda yetersiz kaldığı akademik olarak da tescillendi.
Elazığ’da değeri son yıllarda iyice anlaşılan ve yapılan çalışmalarla turizm konusunda eksikliklerini büyük ölçüde kapatan hatta 2018 yılında UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi’nde yer alan Harput’ta günümüzde temel eksikliğin tanıtım olduğu akademik bir çalışmayla da tescillendi.
ÇALIŞMALAR DOĞRU TANITIM YETERSİZ
“Geleneksel Dokunun Korunmasında Yerel Yönetimlerin Rolü: Harput Örneği” başlıklı yüksek lisans tez çalışmasından geliştirilerek makale haline getirilen ve Elazığ’ımızın akademik değeri Harput Araştırmaları Dergisi’nde yer alan çalışmada Harput’ta son yıllarda yapılan çalışmaların Türkiye’deki değeri anlaşılamayan tarihi noktaların geliştirilmesinde örnek olabilecek düzeyde olduğuna değinilirken tarihi mahallenin tanıtım konusunda yetersiz olduğu vurgusu yapıldı.
HAKİMİYET’İN SON YILLARDAKİ ISRARLI YAYINLARI NE ANLAM İFADE EDİYOR?
Bugün bir farklılık yapalım ve manşet haberimizde iç sesimize yer verelim. İlk olarak çalışmaya dair detayları akademik çalışmanın sahipleri Dicle Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Doç Dr. Canan Koç ve Araştırmacı Esra Aydın’ın sorularımıza verdiği yanıttan dinleyelim, daha sonra Hakimiyet’in bu konudaki eksiklikleri yıllardır dile getirmesinin ne kadar haklı olduğunu sonuç bölümünde yaptığımız değerlendirmeden dikkatle değerlendirelim.
Sayın Hocam, “Harput’un geleneksel dokusunun korunması için öneriler” makalenizden bahseder misiniz?
“Bu çalışma, 2022 yılında Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı’nda Doç. Dr. Canan KOÇ danışmanlığında Esra AYDIN tarafından hazırlanan “Geleneksel Dokunun Korunmasında Yerel Yönetimlerin Rolü: Harput Örneği” başlıklı yüksek lisans tez çalışmasından geliştirilerek makale haline getirilmiştir. Tez kapsamında Harput bölgesinde ikamet eden 158 katılımcıyla anket yapılarak, yerel yönetimlerin geleneksel dokuyu korumadaki rolüne ilişkin veriler toplanmıştır. Makalede, tarihi dokuya sahip ve korunması gereken önemli yerler arasında olan Harput’un kentsel gelişimi incelenerek, kentsel koruma çalışmaları değerlendirilmiştir. 158 katılımcıya 43 soru yöneltilerek katılımcıların demografik özelliklerinin yanı sıra Harput geleneksel dokusunun korunması ve yerel yönetimlerin faaliyetlerine ilişkin cevaplar değerlendirilmiştir.”
Bu çalışmayı hazırlarken en çok dikkatinizi çeken şey ne oldu?
“HARPUT’UN KENTSEL GELİŞİM SÜRECİ DİKKAT ÇEKİCİDİR"
"Çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmış olan Harput, farklı kültürel mirasların temsil edildiği tarihi, sosyal, ekonomik ve jeopolitik bir değere sahiptir. Harput şehri tarih boyunca önemli ticari ve mimari yapılara ev sahipliği yapmıştır. İpek ve Baharat Yolu güzergâhları üzerinde olması ile kentin ticari canlılığı artmıştır. Ancak zamanla ana yollardan uzak olması ve topoğrafik özelliklerine bağlı olarak yapılaşma imkânlarının sınırlı olması, bu önemli özelliğini kaybetmesinde etkili olmuştur. Harput Elazığ’ın küçük bir mahallesine dönüşmüştür.”
Harput’un geleneksel dokusunun korunması için yapılan çalışmaları yeterli buluyor musunuz?
“Harput tarihi bölgesi 1975’te Kentsel Sit Alanı ilan edilmiş, 2007’de yerleşimdeki tarihî kentsel sit alanı, “kentsel sit” ve “1. derece arkeolojik sit” alanı olarak değiştirilmiştir. Çeşitli yıllarda tarihi ve kültürel varlıkların tescillenmesine yönelik çalışmalar yürütülmüştür. Harput’un ilk koruma amaçlı imar planının 2008-2009 yılları arasında yapıldığı bilinmektedir. 2008-2020 döneminde koruma çalışmaları kapsamında (KUDEB, 2021) Harput Mahallesi’nde mevcut evlerin bir kısmı yıkılarak yerel dokuya uygun yeni evler yapılmış, bir kısmı yenilenmiştir. Çevre düzenlemeleri yapılmış, yollar yeniden düzenlenmiş, otopark alanları oluşturulmuş, sosyal ve kültürel tesis alanları inşa edilmiştir.”
“HARPUT ÖRNEK OLABİLİR”
“Şehir plancısı olarak yapı ölçeğinde yapılan koruma çalışmalarına ilişkin fikir beyan etmem doğru olmaz. Ancak, Harput’ta 2015 yılında başlayan ve günümüzde de devam eden çalışmalar Harput’un geleceği ve sürdürülebilirliği açısından önemlidir. Harput’taki uygulamalara benzer çalışmalar ülkemizin birçok kentindeki köhneleşmiş tarihi alanlarının turizmle birlikte canlanmasında etkili olmaktadır. Anket sonuçları Harput’ta yaşayan halkın yapılan koruma faaliyetlerinden memnun olduğunu göstermiştir. Önemli olan kontrollü turizm faaliyetlerinin yapılıyor olması ve sürdürülebilir turizm politikalarının uygulanmasıdır. Tarihi çevreleri ve kültürel mirasın korunmasına yönelik gerçekleştirilen uygulamalarda başarı oranlarının artırabilmesi için kentsel planlama çalışmaları bir bütün olarak düşünülmelidir. Yerel halk ve yerel yönetimlerde koruma bilincinin oluşturulması ve bu doğrultuda uygulamaların yapılması gerekmektedir.”
Yaşanan teknolojik gelişmeler, Harput’un geleneksel dokusunun bozulmasına neden midir?
“Teknolojik Gelişmeler kentlerin şekillenmesinde ya da değişiminde önemli rol oynamaktadır. Teknik ve teknolojik gelişmelerle birlikte yapı form, malzeme gibi özelliklerin değişimiyle modern yapının kentlerde yaygınlaşması günümüzde de yaşanan bir olgudur. Yerel malzeme ya da yerel mimari giderek terk edilmekte, yerini betonarme ve çok katlı yapılara bırakmaktadır. Tarihi yapıyı yıkıp yerine modern yapılar yapmak yerine teknolojiyi tarihi yapının korunmasında kullanmak doğru bir karar olacaktır.”
Araştırmanın Sonuç Bölümünde Yer Alan Bulgular
Yapılan araştırmanın sonuç bölümünde ise üzerinde dikkatle düşünülmesi ve tartışılması gereken bir gerçek göze çarpıyor. Son yıllarda yapılan çalışmaların Harput’un tarihi dokusunun korunmasına ve bir turizm noktası haline gelebileceği ancak tanıtım konusunda yetersiz olduğu belirtiliyor. “Harput'un tanıtımı yeterince yapılmamaktadır.” ifadesi çalışmanın sonuç bölümünde yer almaktadır.
Tanıtımda Yetersiziz
Elazığ’ın Harput’un tanıtım konusunda ne kadar yetersiz olduğunu, bu işin öncülüğünü yapacak kurumun ve başındaki bürokratın öncü olmaktan çok uzakta en basit sorumluluğu bile almadığını, şehre gelen valilerin bireysel çabalarıyla dönem dönem bazı ataklar olsa da bu konuda herhangi bir eylem planı ve etrafında kenetlenilecek bir proje bulunmadığını en fazla dile getiren medya kuruluşlarından biri olan Hakimiyet Haber olarak akademik bir çalışmada “Harput'un tanıtımı yeterince yapılmamaktadır” gibi net bir ifadenin yer almasını önemsiyoruz. Ancak ilgili kurumların ve şahısların böyle bir çalışmadan ve ifadeden haberleri olup olmadığını, bu sorunun çözümünü dert edinip edinmediklerinden bile emin değiliz.
Tanıtımda Sahipsiziz
Tanıtımda yetersiziz kavramının net olduğu kadar tanıtımda sahipsiziz kavramı da artık net bir şekilde ortada ve herkesçe bilinen bir gerçek. Bu sahipsizliğin ise İl Kültür Müdürlüğü gibi önemli bir kurumun en temelden başlayarak sorumluluk alacağı, projeler geliştireceği, dert edineceği, etrafında kenetlenilecek bir eylem planı ve her gelenin kendi tarzına göre değiştiremeyeceği bir kırmızı kitap oluşturmadan düzelmeyeceği de biliniyor.
