İşçi Alacakları ve İşe İade Davaları

Fadile Saka, “İş kanunumuzdaki tanımıyla “Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir.”
İşçi alacakları,  iş sözleşmesinin sona ermesiyle işçinin almaya hak kazandığı bazı hak ve alacaklar olarak tanımlanabilir.  

İŞE İADE TALEBİ ;

İşçinin işe iade talebinde bulunabilmesi için;
✓ İş kanunu kapsamında  belirsiz süreli sözleşme ile çalışan işçi olması,
✓ İşyerinde toplam 30 veya daha fazla işçi çalışıyor olması ve
✓ İşçinin en az altı aydır o işyerinde çalışıyor olması gerekir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. 

BAŞLICA İŞÇİ ALACAKLARI :

Kıdem Tazminatı

İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için;
• 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçi olmak, 
İş sözleşmesinin yazılı veya sözlü olması arasında hiçbir fark yoktur.
•  Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl sürekli olarak çalışmış olması gerekir, 
• Kıdem tazminatına hak kazanabilmek işçinin belirsiz iş sözleşmesini haklı nedenle veya işverenin haksız bir nedenle feshetmesi gerekmektedir. ( İşçi sağlık,askrlikhizmet,işverenin işçi aleyhine suç işlemesi,kadın işçinin evlenmesi, sendika yöneticiliği vb. hallerde yaşanan fesihlerde kıdem tazminatına hak kazanılır)
Kıdem tazminatına hak kazanılması için sözleşmenin belirsiz süreli iş sözleşmesi olması gerekir. Ancak belirli süreli iş sözleşmesinin, işin bitiminden önce işveren tarafından haksız nedenlerle veya işçi tarafından haklı nedenlerle feshedilmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanılır.

İhbar Tazminatı

İş  Kanunu gereği iş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf iş sözleşmesini feshetmeden önce karşı tarafa fesih talebini yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir. Bildirim süreleri;
6 aya kadar süren çalışmalarda 2 hafta,
6 aydan 1,5 yıla kadar süren çalışmalarda 4 hafta,
1,5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta,
3 yıldan uzun süren çalışmalarda 8 haftadır.
Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
İş sözleşmesinin; işçi tarafından feshedilmesi haliyle işveren tarafından işçinin deneme süresi içinde veya haklı nedenlerle feshi halinde ihbar tazminatı ödenmeyecektir.
 
Fazla Mesai Ücreti

İş kanunu gereği haftalık 45 saati geçen çalışma fazla çalışma olarak tanımlanmaktadır. Haftalık 45 sati geçne fazla çalışma için işçi fazla mesai ücreti almaya hak kazanmaktadır.Fazlaçalıştığını iddia eden işçi, fazla mesai iddiasını ispat etmek zorundadır. 

Hafta Tatili Ücreti

İş Kanunu gereği haftada altı iş günü çalışan ya da çalışmış kabul edilen işçinin, yedinci gün 24 saat boyunca sahip olduğu dinlenme hakkıdır. İşveren hafta tatilinde çalıştırdığı işçinin ücreti am olarak ödemelidir.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti

İş Kanunu gereği  işçi, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazsa, o günün ücretini tam olarak alır. İşçi, tatil yapmaz da çalışırsa; ayrıca çalıştığı her gün için bir günlük yevmiye daha  ödenir. Dolayısıyla ulusal bayram ve genel tatil günleri çalışan işçiye 2 yevmiye ödenir.

Yıllık İzin Ücreti
İş Kanunu  gereği  deneme süresi dahil, en az bir yıl çalışmış olan işçinin yıllık ücretli izin hakkı vardır ve bu haktan vazgeçilemez. Bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışan işçiler yönünden, yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümler uygulanmaz.
İşçinin yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresine göre  farklılıkgöstermektedir; 
• Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) hizmet süresi olanlara  14 günden,
•  Beş yıldan fazla onbeş yıldan az hizmet süresi olanlara 20 günden,
• Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla hizmet süresi olanlara 26 günden,az yıllık ücretli izin verilemez.
Ayrıca belirtmek gerekir ki 18 ve 18 yaşından küçük işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

Asgari Geçim İndirimi

AGİ, 01.01.2008’den itibaren zorunlu hale gelmiştir. AGİ hesaplamalarında; asgari ücretin yıllık brüt tutarı, işçinin medeni durumu ve çocuk sayısı dikkate alınır.İşçinin kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için devletin uyguladığı gelir vergisi indirimi, asgari geçim indirimi (AGİ) olarak adlandırılır. AGİ de işçi alacakları kapsamında değerlendirilir.

KÖTÜ NİYET TAZMİNATI

İş sözleşmesi iş veren tarafından fesih hakkını kötüye kullanmak suretiyle sona erdirilirse işçiye, bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir
Yukarıda kısaca bahsettiğimiz işçi alacakları ve işe iade davalarında Arabuluculuk dava şartı bulunduğu unutulmamalıdır. Ayrıca alacak kalemlerinin hesaplanmasında ve hukuki süreçte herhangi bir hak kaybının yaşanmaması için alanında  uzmandan bir Avukattan destek alınması gerekmektedir” dedi.