Harput Müziği Hakkında Bilinmeyenler
Başak MERAL GÜNDÜZ/Araştırmacı Yazar Sedat ÇAĞLIYAN Harput müziği hakkında gazetemize açıklamalarda bulundu.
HARPUT MÜZİĞİ FASIL GELENEĞİ İÇERİSİNDE ÇALINIP SÖYLENİR
Sedat Çağlıyan,”Harput müziği,sanat müziği ile halk müziği unsurlarını bünyesinde taşıyan anonim olma özelliğine karşı kimi eserlerde bestekarı ve güftekarı bilinen,makam tertibine sahip olan divan ve halk edebiyatı zevkinin bir arada bulunduğu özel bir tür olarak tanımlanır.
Harput türkü ve uzun havalarının çoğunluğu Fuzuli,Rasih,Rıfat dede,Nedim,Nevres v.s..gibi ünlü şairlerin eserlerinden bestelenmiştir.Harput müziği fasıl geleneği içerisinde çalınıp ve söylenir.Fasıla”Paşa Göçtü”adı verilen peşrevle başlanır.Buna uygun türkü ile devam edilir.Makamların çoğunluğu Türk müziğindeki makamlara tekabül eder ve her makamın bir gazeli vardır.Harput şarkıları ve türkülerini ağır havalar,yüksek havalar ve hareketli oynak kısımlar oluşturur.Müstezat,beşiri, ibrahimiye,hoyrat,şirvan,divan,elezber,tecnis,nevruz,,versak,saba muhalif gibi orjinal makamlar tercih edilirmiş.Türkülerin bir çoğuda yörede yaşanan olaylardan ilham almıştır.Harput müziği 200 civarında mahalli türkü ve uzun havaya sahiptir”dedi.
HARPUT MÜZİĞİNİ ANLAMAK İÇİN MAKAM BİLGİSİNİ YÖRE KÜLTÜRÜNÜ VE YÖRE AĞZINI BİLMEK GEREKİR
Sedat Çağlıyan,”Harput müziğini anlamak için makam bilgisini,yöre kültürünü ve yöre ağzını iyi bilmek gerekir.Türkü ve şarkıların bazıları;Saçlı hocanın oğlu Hacı Vehbi tarafından bestelenmiştir.Hafız Nuri,Korukoğlu Şevki Efendi güftesi ve bestesi kendilerine ait türküleri söylemişlerdir.Bazı türküleri ise kadın tefçiler tarafından bestelenmiş ve okunmuştur.Daha sonra Palu’nun Sekrat köyünde ikamet eden Karacimşit bey torunlarından İbrahim beyin oğlu Ali Demirtaş bey yanına almış olduğu Enver ve Paşa Demirbağ kardeşlerin musiki yönünden yetişmeleri için Kövenkli Hafız Mustafa Süer efendiyi konağa çağırır.Hafız efendinin hem sesi güzel hem de makam üstadıdır.Enver ve Paşa beyler 15 sene musiki dersleri alırlar.
Sekrattaki Ali beyin konağı yolcuların ve misafirlerin konuk edildiği bir yerdir.Birinci Cihan Harbi sırasında Rusların Bingöl’e kadar gelmeleriyle ikinci ordu
buraya sevk edilir.Sekrattaki bu konak ordu karargahı olarak tahsis edilir.2. Ordu komutanı Ahmet İzzet Paşa,Kurmay Başkanı İsmet İnönü ve 16.Kolordu Komutanı Mustafa Kemal Paşayı ağırlamıştır.Ayrıca konak musikimizin günümüze kadar gelmesine yaşamasına ve kıymetli ses sanatçılarının yetişmesine vesile olmuştur.Harput’un güzel seslileri de iki gruba ayrılır.Birincileri hafızlar,imamlar ve müezzinlerdir.İkincileri ise diğer güzel seslilerdir.
Hem ses güzelliği hem de makam üstadı olarak Kamillerin Hafız Tevfik Efendi ‘nin oğlu Hafız Osman Öge ve Korukoğlu Şevki Efendidir.Hafız Osman bey ;Harput türkü ve şarkılarını uzun havalarını ondan başka bilen ve kusursuz okuyan ikinci bir kimse daha yetişmemiştir.Bu bakımdan tam bir üstattır. Sesinin güzelliği ve tonu itibariylede Korukoğlu Şevki efendi gelir.Şevki Efendi Elazığ’da (Mamuratülaziz)Düyun-ı Umumiye’de memurluk yapmıştır.Güftesi ve bestesi kendisine ait olan Hafo türküsü bulunmaktadır.Olay 1898 yılında yaşanmıştır.Harputun Ötekayabaşında oturan Korukoğlu Şevki Efendi dostu olan Hafizeyi kendi evinden iki üç ev ötedeki bir eve yerleştirir.İki sevgilinin ilişkisi bir yıl devam eder.Mutaassup çevrede bu ilişki duyulur.Aileside bu durumu duyunca hanımı kıskançlık gösterirFakat Şevki Efendiye ev halkı bir şey söyleyemez.Bir Ramazan günü Şevki bey teravih namazındayken Şevkinin oğlu Tevfik ve hizmetçileri Ali Hafizenin evine giderler ancak kapı açılmaz.Zorla içeri girdiklerinde yoğun bir duman ile karşılaşırlar.Hafize kürsünün başında öldürülmüştür.Komşular ve çevredekiler gelir.Polis tetkikinde bilerek öldürüldüğü ve kürsünün altındaki mangal ateşininde bilerek etrafa saçıldığı yani yangına teşebbüs edildiği ortaya çıkmıştır.Şevki Efendi katili eşinin tuttuğunu anlamıştır katil de yakalanarak büyük bir cezaya mahkum edilmiştir.Bu olaydan sonra Şevki efendi 10 gün yemek yememiş kimse ile konuşmamıştır.20 gün sonra güfte ve bestesi kendisine ait olan Hafe türküsünü ağlayarak icra etmiştir.Bu olaydan sonra Harputta yaşayamaz hale gelmiş tayinini Paluya çıkarır.Bir süre sonra tekrar Harput’a dönmüş ve vefat etmiştir”dedi.
