Covid-19'da R Sayısı Ne Demek?
İngilizce'de çoğalma anlamına gelen 'reproduction' kelimesinin baş harfi ile gösterilen sayı, bir kişinin hastalığı ortalama kaç kişiye bulaştıracağını gösteriyor.
R sayısını iki ayrı kategoride incelemek mümkün.
1. Temel bulaşıcılık değeri
Temel bulaşıcılık değerine "R0 değeri" deniyor. Belli bir hastalık için değişmeyen bu sayı, söz konusu hastalığın özünde ne kadar bulaşıcı olduğunu belirtiyor. R0 sayısı örneğin kızamık için 15 olarak hesaplanırken, Covid-19'un durumunda bunun 2,5'a yakın olduğu düşünülüyor.
Örneğin R0 değeri 2,5 olan bir hastalığa sahip 100 kişinin, hastalığa hiç bağışıklığı olmayan bir toplumda bunu 250 kişiye bulaştırması bekleniyor. Söz konusu 250 kişinin de bunu 625 kişiye bulaştırması öngörülüyor.
Ancak R0 sayısının hesaplanmak için elde edilen salgın verileri kullanılıyor. Ancak bu veriler hatasız olmadığı için genelde değer net bir sayı yerine 1,5-2 gibi bir aralık olarak belirtiliyor.
2. Etkili bulaşıcılık değeri
Bir hastalık toplum içinde yayıldıkça bağışıklık seviyeleri artıyor. Ayrıca karantina gibi uygulamalar bulaşıcılığın düşmesine neden oluyor. Bu nedenle "R0" sabit kalsa da hastalığın etkili bulaşıcılığı, yani "RE değeri" azalabiliyor.
R değerleri genelde ülke bazında hesaplanıyor ancak aslında bölgeden bölgeye bile farklılık gösterebiliyor.
R değerinin 1'in üzerinde olması, vaka sayısınını üstel büyüme göstereceği anlamına geliyor. R değerinin 1'e eşit olması, salgının her gün belli bir hızda yayıldığını gösteriyor. Sayının 1'den küçük olması ise salgının sona ermeye başladığını ve bir süre sonra yeni vakanın görülmeyeceğini ifade ediyor.
Türkiye'de ise Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın 24 Haziran'da yaptığı açıklamaya göre virüsün RE değeri 1,0 civarında. Yani hastalık her gün ortalama aynı sayıda kişiye bulaşıyor. Son bir haftanın verilerine bakıldığında günlük yeni vaka sayısının 1200 ila 1500 arasında olduğu ve sabit bir artışın yaşandığı gözlemlenebiliyor.
