Bitmeyen tartışma… Bayan mı kadın mı?

Üzerine çok tartışılan ve çoğu zaman özellikle erkekler tarafından gereksiz ve feminist bir tutumla abartıldığı düşünülen bir konu bu. 

Abartılan, gereksiz büyütülen bir tutum olduğunu düşünmeden önce konunun esas nedenlerini ve haklılığını bir kez daha anlatabilmek adına bu haberimizi  hazırladık. 

Herkes merak ediyor 'neden bayan denmez?'. İşte 'neden 'bayan' değil 'kadın' demeliyiz'in 13 maddede cevabı...

1.  "Kadın ne demek?", ilk önce şunun ayrımını ortaya koymakta fayda var; 'Kadın' ve 'Erkek' kelimeleri cinsiyet belirtmede kullanılır. 

2. Diğer bir soru ise "Bayan ne demek?", 'Bay' ve 'Bayan' kelimeleri ise cinsiyet belirtmeye gerek duyulmadığı durumlarda, birer hitap şekli olarak kullanılır. 

Aynı zamanda 'Bayan ne demek?' diye soranlar için ise; kadın isimlerinin ya da soyadlarının başına getirilen, bahsi geçen ya da seslenilen kişinin kadın olduğunu ifade eden bir hitap şeklidir.

3. Elbetteki biri ile konuşmanız, seslenmeniz gerektiğinde bu kelimeyi kullanabilirsiniz ama böyle durumlarda bile kullanmaktan kaçınmanızda fayda var.

Örneğin 'Bay, bakar mısınız?' diyemeyeceğiniz gibi 'Bayan, bakar mısınız?' demeniz de abes kaçacaktır.

4. Yani asıl karşı çıkılan; kadın bireylerin cinsiyetlerinden bahsedildiği durumlarda, insanları bu kelimenin kullanımından kaçmaya iten algı ve zihniyettir.

Boşuna abartılan ve büyütülen bir tartışma demeden önce asıl nedene odaklanırsanız, olayın haklılığını ve bu konudaki ısrarın yalnızca feminist bir söylem olmadığını da göreceksiniz.

5. 'Ama benim niyetim kötü değil, sadece kibarlık olsun diye böyle söylüyorum.' diyenler için; "Neden bayan denmez?"

Eğer kendinizi bu şekilde savunuyorsanız özrünüz kabahatinizden daha büyük! Çünkü bu neden kibarlık olsun ki, size bunun daha kibar olduğunu düşündüren ne?  Bu, tamamen kadını cinsel kimliğinden uzak tutmaya çalışan erkek egemen sistemin bize dayattıklarının bir sonucudur. Ayrıca asıl yanlış olan bu kelimeyi ve çağrışımlarını ayıp bulan zihniyettir.

6. Bir de bundan daha da vahim olan şu savunma var tabii; Kadın-kız ayrımı yapmaktansa daha naif olduğunu düşünüyorum. 

Oysa kadın olmanın da kadın demenin de utanılacak bir tarafı yoktur ve bunun ayrımı yapmak kimseye düşmez.

7. Zaten kız diye de bir cinsiyet de yoktur. Kadın/Erkek; tıp dilinde “Dişi/Erkek” olarak geçer. Bunların küçük yaşta olanlarına da kız/oğlan denir. 

TDK'da da kadın kelimesinin tanımı şu şekildedir: Erişkin, dişi insan. 

Yani gelişimini tamamlamış ve 18 yaşını doldurmuş her dişi birey, kadındır.

8. Ancak esas niyetiniz gerçekten kibar olmaksa; bu kelime yerine 'hanımefendi' kelimesini kullanmanız çok daha 'kibar' olacaktır. 

Bunu araştırırken 'Neden bayan değil de kadın?', 'Bayan neden denmez?' gibi sorular kafanızı kurcalıyorsa:

Yolda görülen bir erkeğe seslenilirken 'Adam, bakar mısın? Şşt, erkek!' demediğimiz gibi kadınlara da bu şekilde seslenmemeliyiz. Herhangi bir eril bireye 'Beyefendi, bakar mısınız?' diye yaklaştığımız gibi, kadınlara da 'Hanımefendi, bakar mısınız?' demek daha nezih ve düzgün bir hitap olacaktır.

9. Bunda büyütülecek ne var demeyin! 

Bize bu algıyı yaratan zihniyet, konuşma dilimize lanse edilerek bu kullanım normalleştirmeye çalışılıyor. Ve bunun karşısında durup, algılarımızla oynanmasına izin vermemek hem kadınların hem de erkeklerin en önemli sorumluluklarından biri olmalı.

10. Esas kimliğin söz konusu olduğu durumlarda yalnızca cinsiyet belirten 'kadın' kelimesinin ayıp olarak algılanıp, yerine bayan sözcüğü kullanıldığında bir art niyet aramak gayet normaldir. 

Amerikalı psikiyatrist Elizabeth Loftus'un yaptığı deneylerde, kullanılan dilin insan hatırasını değiştirmekte etkili olabileceği ortaya çıkmıştır. Yani, seçilerek kullanılan sözcükler ile oluşturulan yeni dil, yaratılan eski algıyı değiştirerek hatıraları baştan yazabilmektedir. Aynı zamanda California San Diego Üniversitesi Bilişsel Bilimler Dalı uzmanı Lera Boroditsky, dilde kullanılan eril ya da dişil kelimelerin insan algısında son derece önemli olduğunu gösteren çalışmalar yapmıştır. Bayan kelimesini 'kadın'ın kibarlaştırılmış şekilde ifade edilmesi yönünde yorumlayanlar ve bu sebepten kullananlar ise oluşturulan algıda, 'Kadın' kelimesini ayıp ya da kaba olarak lanse etmektedir. 

11. Çünkü erkek egemen toplumumuzda kadın denilince hemen bu durum, bireyin medeni haline bağlanıyor.

 Ve sırf bu yüzden insanlar, kadın demek yerine  bayan diyerek konuyu kapatıveriyor. Konunun en önemli noktası da burasıdır çünkü bu tutum yüzünden kadın cinsiyeti, bir sözcüğe sıkıştırılarak aşağılanıyor.
12. “Ama ben yine de karıştırıyorum nerede hangisini kullanacağımı bilemiyorum” diyorsanız, bir iki örnek verelim; Görseli

Türkiye Kadınlar Basketbol Ligi, Kadın Reyonu- Erkek Reyonu, Kadın WC- Erkek WC, Kadın doktor/avukat/öğretmen doğru kullanımlardır.

Daha da önemlisi; 8 Mart Dünya Bayanlar Günü değil, Kadınlar Günü'dür.

13. Zaten tüm bu nedenlerin dışında 'KADIN' kelimesi çok daha ahenkli ve güzeldir!