SİNSİ TEHLİKE MS HASTALIĞI
Nedeni bilinmeyen, 20-40 yaş arası ilk belirtilerini veren ve yaşam yaşam boyu süren Multipl Skleroz (MS) ölümcül veya bulaşıcı değil ancak yaşam kalitesini etkiliyor
Nedeni bilinmeyen, 20-40 yaş arası ilk belirtilerini veren ve yaşam yaşam boyu süren Multipl Skleroz (MS) ölümcül veya bulaşıcı değil ancak yaşam kalitesini etkiliyor.Özel Doğu Anadolu Hastanesi Nöroloji Bölümü Uzman Doktoru Emrah ÖZDEN , çağın hastalığı MS'i Hakimiyet Gazetesine anlattı...
MS NEDİR?
MS genç insanları yaşamlarının en aktif ve üretken döneminde etkileyen hastalığın kendi bulgularının yanısıra,öngörülemez seyrinin yarattığı belirsizlik duygularıyla kişilerin iş,aile ve sosyal yaşamlarını etkileyebilen kronik bir hastalıktır.Özellikle hayatın baharını etkileme potansiyeli olan ve ilk yıllarda gidişi belirsizlikler taşıyan bir hastalıkla baş başa iseniz zaman çok önemlidir. MS'le mücadele hem kişisel düzeyde, hem de toplumsal alanda sonucu alınacak bir mücadeledir.Bağışıklık sistemimiz vücudumuzu;yabancı saydığı her türlü düşmana karşı koruyan kollayan ve karşılaştığı önceki düşmana ve savaşlara ait bilgiyi de ihtiyaç halinde tekrar ani yada uzun vadeli kullanmak üzere arşivleyen bir savunma sistemidir.Bağışıklık sistemindeki yanlış iletişim sonucu savunma araçları vücudun kendi dokusu olan merkezi sinir sistemi beyaz cevherini hedef seçerek patalojik süreci başlatır.MS çok yakın takip edilmesi,hastaların bire bir takip edilmesi gereken bir süreçtir.O yüzden hastalarımızın belli bir doktorla takip edilmelerinde fayda olur..MS'de hastalar arasında farklılıklar olduğu gibi,her dönemin tedavisi de ,takibi de farklı olabiliyor.Her hastaya bireysel yaklaşım gerekiyor.
MS NEDENİ BİLİNİYORMU?
Her geçen gün yeni bilgiler ediniyoruz ancak süreci tam olarak neyin tetiklediği henüz bilinmiyor.Veriler bu hastalığa yakalanma riski için genetik olarak yatkın bireylerde çocukluk ve ergenlik çağının geçirildiği bölgenin ve o dönemde karşılaşılan viral enfeksiyonların üzerinde yoğunlaşıyor.MS merkezi sinir sistemi dediğimiz beyin,omurilik,göz sinirlerini etkileyen bir hastalıktır.Zaman zaman alevlenen zaman zaman da duraklayan bazen de ilerleyen bir hastalık.Bu hastalık ta bağışıklık sisteminde bir yanlış programlama oluyor.Dokularda bir zedelenme meydana geliyor...
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalar oldukça farklı belirtilerden yakınabilirler.Belirtilerin şiddeti ve sıklığı da kişiden kişiye farklılık gösterebilir.Bazı belirtiler kısa süreli ve geri dönüşlü iken bazıları daha ilerleyici seyreder ve özürlülük nedeni olabilir.MS'in tipik ve sık belirtileri görme bulanıklığı, çift görme, denge bozulması, duyu ve kuvvet kayıplarıdır. Hastalık ilk evrede aşırı yorgunluk, kaşıntı, uyuşma gibi çok genel belirtiler de veriyor. Bu nedenle de teşhis konusunda zaman kaybı yaşanıyor. MR'la çok büyük yol katettik. Çeşitli sebeplerle MR çekilebiliyor. Bu da erken dönem MS teşhisinde bize yardımcı oluyor. Hastalık esasında tanı koymadan çok daha önce başlayabiliyor. Bazen mesnetsiz bir yorgunluk olabiliyor, kişi çok hafif bir iş yapıp çok yorgun hissedebilir. Bu eşler veya işverenler açısından yanlış yorumlanabilir.
'Çok parçalı bulmaca gibi'
MULTİPL SKLEROZDA TANI
Multipl skleroz tanısının köşe taşı nörolojik öykü ve muayenedir.Manyetik rezonans görüntüleme incelemeleri ,beyin omurilik sıvısı bulguları ,uyarılmış potansiyeller özel bir bulgu ortaya koymaları bakımından faydalıdır.
HASTALARIN YAŞAM KALİTESİNİ KORUMAK VEYA ARTIRMAK İÇİN NE GİBİ TEDAVİLER UYGULANIYOR?
MS modern tıbbın en çok ilgilendiği ve araştırdığı hastalıklardan biridir. Araştırmaları ve çözümü ile birçok bağışıklık hastalığına da ışık tutabileceği düşünülmektedir. MS öyle bir hastalık ki; çok parçalı bulmaca gibi düşünün, parçaların hepsi yerli yerine oturmuş değil.
MS tedavisinde eskiden sadece kortizon vardı. Ataklarda da, atakları önlemede de kortizon kullanırdık. Kortizonu her zaman kullanmayı, uzun süreye yaymayı hekimler olarak çok tercih etmeyiz. Ama o dönemlerde elimizde başka ilaçlar yoktu. Artık sadece kortizon değil, hastalığın tipine göre, hastalığın aktivitesine göre, lezyon yüküne göre, gidişata göre tedavi seçeneklerimiz var.
'Tedavi hastaya göre biçilen bir elbise gibi'
O günlerden bu günlere çok büyük gelişmeler olduğunu görüyoruz. Tam neden bilinmediği için kesin tedavi yok ama 1990'lardan beri hastalığın doğal seyrini değiştiren tedaviler söz konusu. MS'te bir şablon yok, çok farklılıklar gösteriyor. 'Multipl' kelimesi de zaten o yüzden kullanılıyor, hastalığın gidişi farklı, bireyden bireye farklı, tedaviye cevaplar, belirtiler farklı, ne zaman gelip, ne zaman gideceği farklı... MS'te hastalık yok, hasta var. Her bir hasta bireysel olarak bir yaklaşım gerektirir. Tedaviyi hastaya göre biçilen bir elbise gibi düşünün, her hastanın özelliklerine göre tedavi planı yapılır.MS'de hastalar arasında farklılıklar olduğu gibi, her dönemin tedavisi de, takibi de farklı olabiliyor. Sonuç olarak multipl skleroz çok yakın takip edilmesi, hastaların bire bir takip edilmesi gereken bir süreç. O yüzden hastalarımızın belli bir doktorla takip edilmelerinde fayda olur. MS karmaşık bir hastalık, birçok alt grubu var. Geniş bir yelpazeye yayılmış bir hastalık. Ama şunu da söylemek gerekir ki bütün hastalar tedavi almayabiliyor. Herhangi bir ilaç başlamadan, sadece semptomatik tedaviyle veya fizyoterapi ile tedavi ettiğimiz hastalar da olabiliyor.Günümüzde az önce bahsettiğim gibi hastalığın seyrini değiştiren enjeksiyon tedavileri var. Değişik sıklıklarla yapılıyorlar, uzun yıllardır kullanıyoruz. Bunlar atak sıklığını azaltan ilaçlar, özürlülüğe yansımaları sınırlı olmakla beraber erken dönemde kullanıldığında etkin. Hastalığın farklı evrelerinde serum şeklinde uygulanan bazı tedaviler de var. Son dönemlerde ağızdan tedaviler de mevcut. Bunlar çok pahalı ilaçlar, Türkiye'de yeni yeni kullanılmaya başlandı. Atak sıklığını azaltma ve MR'daki aktiviteyi baskılaması enjeksiyon tedavilerine göre oldukça yüksek ancak yeni bir ilaç olduğu için özürlülük konusunda henüz etkisini bilmiyoruz. Ama hastalar bilmelidir ki etkinlik arttıkça yan etki profili de artabiliyor. Kısacası her hasta için en yararlı ilaç farklı olabilir yani en yararlı ilaç hastaya yararlı olan ilaçtır. Şunu da vurgulamak isterim ki, tüm gelişmelere rağmen, medikal tedavi herşey demek değil. MS'de tedavi yaklaşımları fizyoterapisiz tamamlanmış sayılmaz, her hastamızın her aşamada fizyoterapik bakış açısına ihtiyacı vardır.
Son olarak MS hastalarıne ne mesaj vermek istersiniz. Teşhisten sonra ilk dönemde hastalar ve yakınlarına neler söylemek istersiniz?
İlk kez MS tanısı ifade edildiğinde, bunun endişe ile karşılanması doğaldır. Konu ile ilk kez karşılaşanlar veya bilgi sahibi olmayanlar arasında MS, hastayı günlük aktivitelerden alıkoyan bir hastalık olarak algılanır. Bu mutlak bir doğru değildir. Hastaların beşte biri yaşamlarında önemli bir kısıtlanma ile karşılaşmamaktadır. MS tanısı her zaman yaşam kalitesinin engelleneceği anlamına gelmez. Ancak yaşamınıza ve sağlığınıza daha bir özen göstermeniz gerektiğine dair bir uyarı olabilir. MS konusunda tecrübeli bir nörologla tedaviyi planladıktan sonra tedaviye uyum önemlidir. Yapılan çalışmalarla tedavilerde başarı oranları sürekli artmaktadır. Tabi en önemli tedavi moral, pozitif düşünme, sevilen insanlarla beraber olmak ve hedefinizin olmasıdır.
MS NEDİR?
MS genç insanları yaşamlarının en aktif ve üretken döneminde etkileyen hastalığın kendi bulgularının yanısıra,öngörülemez seyrinin yarattığı belirsizlik duygularıyla kişilerin iş,aile ve sosyal yaşamlarını etkileyebilen kronik bir hastalıktır.Özellikle hayatın baharını etkileme potansiyeli olan ve ilk yıllarda gidişi belirsizlikler taşıyan bir hastalıkla baş başa iseniz zaman çok önemlidir. MS'le mücadele hem kişisel düzeyde, hem de toplumsal alanda sonucu alınacak bir mücadeledir.Bağışıklık sistemimiz vücudumuzu;yabancı saydığı her türlü düşmana karşı koruyan kollayan ve karşılaştığı önceki düşmana ve savaşlara ait bilgiyi de ihtiyaç halinde tekrar ani yada uzun vadeli kullanmak üzere arşivleyen bir savunma sistemidir.Bağışıklık sistemindeki yanlış iletişim sonucu savunma araçları vücudun kendi dokusu olan merkezi sinir sistemi beyaz cevherini hedef seçerek patalojik süreci başlatır.MS çok yakın takip edilmesi,hastaların bire bir takip edilmesi gereken bir süreçtir.O yüzden hastalarımızın belli bir doktorla takip edilmelerinde fayda olur..MS'de hastalar arasında farklılıklar olduğu gibi,her dönemin tedavisi de ,takibi de farklı olabiliyor.Her hastaya bireysel yaklaşım gerekiyor.
MS NEDENİ BİLİNİYORMU?
Her geçen gün yeni bilgiler ediniyoruz ancak süreci tam olarak neyin tetiklediği henüz bilinmiyor.Veriler bu hastalığa yakalanma riski için genetik olarak yatkın bireylerde çocukluk ve ergenlik çağının geçirildiği bölgenin ve o dönemde karşılaşılan viral enfeksiyonların üzerinde yoğunlaşıyor.MS merkezi sinir sistemi dediğimiz beyin,omurilik,göz sinirlerini etkileyen bir hastalıktır.Zaman zaman alevlenen zaman zaman da duraklayan bazen de ilerleyen bir hastalık.Bu hastalık ta bağışıklık sisteminde bir yanlış programlama oluyor.Dokularda bir zedelenme meydana geliyor...
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalar oldukça farklı belirtilerden yakınabilirler.Belirtilerin şiddeti ve sıklığı da kişiden kişiye farklılık gösterebilir.Bazı belirtiler kısa süreli ve geri dönüşlü iken bazıları daha ilerleyici seyreder ve özürlülük nedeni olabilir.MS'in tipik ve sık belirtileri görme bulanıklığı, çift görme, denge bozulması, duyu ve kuvvet kayıplarıdır. Hastalık ilk evrede aşırı yorgunluk, kaşıntı, uyuşma gibi çok genel belirtiler de veriyor. Bu nedenle de teşhis konusunda zaman kaybı yaşanıyor. MR'la çok büyük yol katettik. Çeşitli sebeplerle MR çekilebiliyor. Bu da erken dönem MS teşhisinde bize yardımcı oluyor. Hastalık esasında tanı koymadan çok daha önce başlayabiliyor. Bazen mesnetsiz bir yorgunluk olabiliyor, kişi çok hafif bir iş yapıp çok yorgun hissedebilir. Bu eşler veya işverenler açısından yanlış yorumlanabilir.
'Çok parçalı bulmaca gibi'
MULTİPL SKLEROZDA TANI
Multipl skleroz tanısının köşe taşı nörolojik öykü ve muayenedir.Manyetik rezonans görüntüleme incelemeleri ,beyin omurilik sıvısı bulguları ,uyarılmış potansiyeller özel bir bulgu ortaya koymaları bakımından faydalıdır.
HASTALARIN YAŞAM KALİTESİNİ KORUMAK VEYA ARTIRMAK İÇİN NE GİBİ TEDAVİLER UYGULANIYOR?
MS modern tıbbın en çok ilgilendiği ve araştırdığı hastalıklardan biridir. Araştırmaları ve çözümü ile birçok bağışıklık hastalığına da ışık tutabileceği düşünülmektedir. MS öyle bir hastalık ki; çok parçalı bulmaca gibi düşünün, parçaların hepsi yerli yerine oturmuş değil.
MS tedavisinde eskiden sadece kortizon vardı. Ataklarda da, atakları önlemede de kortizon kullanırdık. Kortizonu her zaman kullanmayı, uzun süreye yaymayı hekimler olarak çok tercih etmeyiz. Ama o dönemlerde elimizde başka ilaçlar yoktu. Artık sadece kortizon değil, hastalığın tipine göre, hastalığın aktivitesine göre, lezyon yüküne göre, gidişata göre tedavi seçeneklerimiz var.
'Tedavi hastaya göre biçilen bir elbise gibi'
O günlerden bu günlere çok büyük gelişmeler olduğunu görüyoruz. Tam neden bilinmediği için kesin tedavi yok ama 1990'lardan beri hastalığın doğal seyrini değiştiren tedaviler söz konusu. MS'te bir şablon yok, çok farklılıklar gösteriyor. 'Multipl' kelimesi de zaten o yüzden kullanılıyor, hastalığın gidişi farklı, bireyden bireye farklı, tedaviye cevaplar, belirtiler farklı, ne zaman gelip, ne zaman gideceği farklı... MS'te hastalık yok, hasta var. Her bir hasta bireysel olarak bir yaklaşım gerektirir. Tedaviyi hastaya göre biçilen bir elbise gibi düşünün, her hastanın özelliklerine göre tedavi planı yapılır.MS'de hastalar arasında farklılıklar olduğu gibi, her dönemin tedavisi de, takibi de farklı olabiliyor. Sonuç olarak multipl skleroz çok yakın takip edilmesi, hastaların bire bir takip edilmesi gereken bir süreç. O yüzden hastalarımızın belli bir doktorla takip edilmelerinde fayda olur. MS karmaşık bir hastalık, birçok alt grubu var. Geniş bir yelpazeye yayılmış bir hastalık. Ama şunu da söylemek gerekir ki bütün hastalar tedavi almayabiliyor. Herhangi bir ilaç başlamadan, sadece semptomatik tedaviyle veya fizyoterapi ile tedavi ettiğimiz hastalar da olabiliyor.Günümüzde az önce bahsettiğim gibi hastalığın seyrini değiştiren enjeksiyon tedavileri var. Değişik sıklıklarla yapılıyorlar, uzun yıllardır kullanıyoruz. Bunlar atak sıklığını azaltan ilaçlar, özürlülüğe yansımaları sınırlı olmakla beraber erken dönemde kullanıldığında etkin. Hastalığın farklı evrelerinde serum şeklinde uygulanan bazı tedaviler de var. Son dönemlerde ağızdan tedaviler de mevcut. Bunlar çok pahalı ilaçlar, Türkiye'de yeni yeni kullanılmaya başlandı. Atak sıklığını azaltma ve MR'daki aktiviteyi baskılaması enjeksiyon tedavilerine göre oldukça yüksek ancak yeni bir ilaç olduğu için özürlülük konusunda henüz etkisini bilmiyoruz. Ama hastalar bilmelidir ki etkinlik arttıkça yan etki profili de artabiliyor. Kısacası her hasta için en yararlı ilaç farklı olabilir yani en yararlı ilaç hastaya yararlı olan ilaçtır. Şunu da vurgulamak isterim ki, tüm gelişmelere rağmen, medikal tedavi herşey demek değil. MS'de tedavi yaklaşımları fizyoterapisiz tamamlanmış sayılmaz, her hastamızın her aşamada fizyoterapik bakış açısına ihtiyacı vardır.
Son olarak MS hastalarıne ne mesaj vermek istersiniz. Teşhisten sonra ilk dönemde hastalar ve yakınlarına neler söylemek istersiniz?
İlk kez MS tanısı ifade edildiğinde, bunun endişe ile karşılanması doğaldır. Konu ile ilk kez karşılaşanlar veya bilgi sahibi olmayanlar arasında MS, hastayı günlük aktivitelerden alıkoyan bir hastalık olarak algılanır. Bu mutlak bir doğru değildir. Hastaların beşte biri yaşamlarında önemli bir kısıtlanma ile karşılaşmamaktadır. MS tanısı her zaman yaşam kalitesinin engelleneceği anlamına gelmez. Ancak yaşamınıza ve sağlığınıza daha bir özen göstermeniz gerektiğine dair bir uyarı olabilir. MS konusunda tecrübeli bir nörologla tedaviyi planladıktan sonra tedaviye uyum önemlidir. Yapılan çalışmalarla tedavilerde başarı oranları sürekli artmaktadır. Tabi en önemli tedavi moral, pozitif düşünme, sevilen insanlarla beraber olmak ve hedefinizin olmasıdır.