Nasıl oy kullanılır? 10 adımda seçim
Peki sandık başında seçmen nelere dikkat edecek? Hangi hallerde oy geçersiz sayılıyor? Seçmene baskının cezası ne?
Seçim sistemiyle ilgili birçok kitabı bu
Peki sandık başında seçmen nelere dikkat edecek? Hangi hdigererde oy geçersiz sayılıyor? Seçmene baskının cezası ne?
Seçim sistemiyle ilgili birçok kitabı bulunan AK Parti Grup Başkanvekili Mehmet Doğan Kubat'a işin püf noktalarını sorduk. Kubat 'Seçim bayram namazı gibidir, zamanı geldiğinde hatırlatmak gerekir' dedi ve adım adım seçimi anlattı:
1- SANDIK KURULU NASIL OLUŞUR
Sandıkların başında sandık kurulu görev yapar. Bu kurula bir önceki seçimde en çok oy almış 5 parti üye verir. İlçede teşkilatı olan diğer partiler de müşahit bulundurabilir. Sandık kurulu başkanı -genelde okul müdürlerinden oluşur- birkaç gün öncesinden zarfları, pusulaları ve mührü teslim alır.
2- TORBA TEK BAŞINA AÇILAMAZ
Seçim sabahı, oy verme işlemi başlamadan bir saat önce sandık kurulu başkanı, mühürlü torbanın ağzını sandık kurulu üyelerinin huzurunda açar. Bu sırada en az dört kişinin bulunması lazımdır. Zarflar sayılır ve pusulalarla birlikte tek tek mühürlenir. Üzerinde Yüksek Seçim Kurulu'nun amblemi ve ilçe seçim kurulunun mührü bulunan zarfa bir de sandık kurulu mühür basar. Yani her zarfın üstünde üç mühür bulunmak zorundadır. Eğer birisi basılmazsa, oy geçersiz sayılır.
3- KİMLİKSİZ GİTMEYİN
Seçmen nüfus cüzdanı, ehliyet, pasaportla sandığa gider. Nüfus cüzdanında TC kimlik numarası bulunmayan kişi, kimliğini ve seçmen bilgi kağıdını göstererek oy kullanır.
4- SANDIKTA POLİS BULUNAMAZ
Sınıfın içine 'sandık çevresi' denilir. Sınıfın düzeninin sağlanması sandık kurulu başkanına aittir. Seçmene sandık başında baskı kuruluyorsa, kurulun görevini yapmasına engel olunuyorsa, düzen bozuluyorsa sandık kurulu başkanı derhal polis çağırabilir. Eğer sandık kurulu başkanı müdahale etmiyorsa, bu görevi sandık kurulundan bir üye de yapabilir. Polis başka hdigererde sınıfa giremez.
5- YANLIŞ İMZAYLA GASP YAPMA
Seçmen oyunu kullandıktan sonra isminin karşısına imza atar. Bazen yanlışlıkla bir kişinin yerine imza atılmış oluyor ve maalesef seçmen oy kullanamıyor. Yanlışlıkla başka birinin demokratik hakkını gasp etmeyin.
6- ENGELLİYE BİR KİŞİDEN YARDIM
Engelli seçmen bir akrabası varsa onun, yoksa başka birinin yardımıyla oy kullanır. Ama bir engelliye sadece bir kişi yardım edebilir. Okuma yazma bilmeyen seçmene ancak sandık başkanı 'şu parti burada, bu parti burada' diyerek yardımcı olur.
7- BAHÇEDE ROZET BİLE YASAK
Sandık kurulundakiler cep telefonu kullanamaz. Kurul başkanı da zorunlu hdigerer dışında telefonla konuşamaz. Sınıf dışında hiç kimse cep telefonuyla telkinde bulunucu konuşma yapamaz. 'Sandık alanı' dediğimiz okul bahçesinin içinde, görevli güvenlik güçlerinin dışında kimse üniformasıyla giremez, silah taşıyamaz. Kimse okul bahçelerinde propaganda yapamaz, broşür dağıtamaz, hatta parti rozeti bile takamaz.
8- SANDIKLAR AÇILIRKEN
En önemli konu sandığı açılırken başlıyor. Sandık açılmadan önce başkan, yüksek sesle oy verme saatinin tamamlandığını bildirir. Saat 17:00'ye bir var ve kapıda 10 seçmen bekliyor diyelim. Başkan bu durumda 'Oylamayı bitiriyorum' diyemez. Onlara da oy kullandırmak zorundadır.
9- ÖNCE ZARFLAR SAYILIR
Sandık açılınca zarflar yüksek sesle iki defa sayılır. Eğer arada bir fark çıkarsa üçüncü sayım yapılır. Zarf sayısı oy kullanandan fazla ise sandıktan sayı kadar rastgele zarf seçilir ve yakılır. Eğer zarf sayısı kullanılan oydan az ise işlem yapmaya gerek olmaz. Sayımlar açık yapılır ve bitene aralıksız devam eder. Sayıma ara verilemez. Geçerli olup olmadığında tereddüt edilen oylar, ayrılır sonra değerlendirilir.
10- SON DURAK İLÇE SEÇİM KURULU
Sandık kurulu üyelerine veya müşahide sandık sonuç tutanağı verilir. Torba bağlanır, başkan ve kura ile belirlenecek iki üyenin nezaretinde ilçe seçim kuruluna götürülür. Araçta yer varsa diğer kurul üyeleri de gidebilir. İlçe seçim kurulu oyların birleşimi işlemini yapıp, tutanağa geçirir. Sabahtan itibaren yapılan her iş tutanak defterine kaydedilmelidir.
Seçim sistemiyle ilgili birçok kitabı bulunan AK Parti Grup Başkanvekili Mehmet Doğan Kubat'a işin püf noktalarını sorduk. Kubat 'Seçim bayram namazı gibidir, zamanı geldiğinde hatırlatmak gerekir' dedi ve adım adım seçimi anlattı:
1- SANDIK KURULU NASIL OLUŞUR
Sandıkların başında sandık kurulu görev yapar. Bu kurula bir önceki seçimde en çok oy almış 5 parti üye verir. İlçede teşkilatı olan diğer partiler de müşahit bulundurabilir. Sandık kurulu başkanı -genelde okul müdürlerinden oluşur- birkaç gün öncesinden zarfları, pusulaları ve mührü teslim alır.
2- TORBA TEK BAŞINA AÇILAMAZ
Seçim sabahı, oy verme işlemi başlamadan bir saat önce sandık kurulu başkanı, mühürlü torbanın ağzını sandık kurulu üyelerinin huzurunda açar. Bu sırada en az dört kişinin bulunması lazımdır. Zarflar sayılır ve pusulalarla birlikte tek tek mühürlenir. Üzerinde Yüksek Seçim Kurulu'nun amblemi ve ilçe seçim kurulunun mührü bulunan zarfa bir de sandık kurulu mühür basar. Yani her zarfın üstünde üç mühür bulunmak zorundadır. Eğer birisi basılmazsa, oy geçersiz sayılır.
3- KİMLİKSİZ GİTMEYİN
Seçmen nüfus cüzdanı, ehliyet, pasaportla sandığa gider. Nüfus cüzdanında TC kimlik numarası bulunmayan kişi, kimliğini ve seçmen bilgi kağıdını göstererek oy kullanır.
4- SANDIKTA POLİS BULUNAMAZ
Sınıfın içine 'sandık çevresi' denilir. Sınıfın düzeninin sağlanması sandık kurulu başkanına aittir. Seçmene sandık başında baskı kuruluyorsa, kurulun görevini yapmasına engel olunuyorsa, düzen bozuluyorsa sandık kurulu başkanı derhal polis çağırabilir. Eğer sandık kurulu başkanı müdahale etmiyorsa, bu görevi sandık kurulundan bir üye de yapabilir. Polis başka hdigererde sınıfa giremez.
5- YANLIŞ İMZAYLA GASP YAPMA
Seçmen oyunu kullandıktan sonra isminin karşısına imza atar. Bazen yanlışlıkla bir kişinin yerine imza atılmış oluyor ve maalesef seçmen oy kullanamıyor. Yanlışlıkla başka birinin demokratik hakkını gasp etmeyin.
6- ENGELLİYE BİR KİŞİDEN YARDIM
Engelli seçmen bir akrabası varsa onun, yoksa başka birinin yardımıyla oy kullanır. Ama bir engelliye sadece bir kişi yardım edebilir. Okuma yazma bilmeyen seçmene ancak sandık başkanı 'şu parti burada, bu parti burada' diyerek yardımcı olur.
7- BAHÇEDE ROZET BİLE YASAK
Sandık kurulundakiler cep telefonu kullanamaz. Kurul başkanı da zorunlu hdigerer dışında telefonla konuşamaz. Sınıf dışında hiç kimse cep telefonuyla telkinde bulunucu konuşma yapamaz. 'Sandık alanı' dediğimiz okul bahçesinin içinde, görevli güvenlik güçlerinin dışında kimse üniformasıyla giremez, silah taşıyamaz. Kimse okul bahçelerinde propaganda yapamaz, broşür dağıtamaz, hatta parti rozeti bile takamaz.
8- SANDIKLAR AÇILIRKEN
En önemli konu sandığı açılırken başlıyor. Sandık açılmadan önce başkan, yüksek sesle oy verme saatinin tamamlandığını bildirir. Saat 17:00'ye bir var ve kapıda 10 seçmen bekliyor diyelim. Başkan bu durumda 'Oylamayı bitiriyorum' diyemez. Onlara da oy kullandırmak zorundadır.
9- ÖNCE ZARFLAR SAYILIR
Sandık açılınca zarflar yüksek sesle iki defa sayılır. Eğer arada bir fark çıkarsa üçüncü sayım yapılır. Zarf sayısı oy kullanandan fazla ise sandıktan sayı kadar rastgele zarf seçilir ve yakılır. Eğer zarf sayısı kullanılan oydan az ise işlem yapmaya gerek olmaz. Sayımlar açık yapılır ve bitene aralıksız devam eder. Sayıma ara verilemez. Geçerli olup olmadığında tereddüt edilen oylar, ayrılır sonra değerlendirilir.
10- SON DURAK İLÇE SEÇİM KURULU
Sandık kurulu üyelerine veya müşahide sandık sonuç tutanağı verilir. Torba bağlanır, başkan ve kura ile belirlenecek iki üyenin nezaretinde ilçe seçim kuruluna götürülür. Araçta yer varsa diğer kurul üyeleri de gidebilir. İlçe seçim kurulu oyların birleşimi işlemini yapıp, tutanağa geçirir. Sabahtan itibaren yapılan her iş tutanak defterine kaydedilmelidir.