Elazığlı Anne ve Babalar Dikkat! Çocuğunuzda Bu Belirtiler Varsa Madde Bağımlısı Olabilir

Toplum sağlığı açısından ciddi tehdit oluşturan ruhsal ve sosyal boyutlarıyla en önemli halk sorunlarından madde bağımlığını Elazığ Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi psikiyatristlerinden Uz. Dr. Zeynep Elyas'a sorduk.

Madde bağımlılığı nedir?

Madde, alkol, internet ve diğer davranışsal bağımlılık dediğimiz şeylerde sadece irade ile alakalı düşünmemek lazım ya da kötü bir alışkanlık gibi. Bağımlılık aslında tıbbi bir hastalık. Başladıktan sonra isterseniz alkol, kumar, internet , tablet vb. belirli bir süreden sonra hem beynin işleyişinde hem de yapısında çalışmalar ile kanıtlanmış ciddi değişiklikler olmaya başlıyor.

Kişide bağımlılık hastalık olarak başladıktan sonra da hem kendini kontrol edebilmesi hem davranışlarını yönlendirebilmesi ciddi anlamda etkileniyor. Dolayısıyla bazen bizim hastalardan en çok duyduğumuz şey ben artık kullanmaya devam etmek istemiyorum. Bana verdiği zararların farkındayım ama; kendimi durduramıyorum. İşte o kendini durduramaması bağımlılığın hastalık olan yönüyle çok ilgilidir.

Neden en çok gençler risk altında?

Tabii ki şu anda gençlerin özellikle genç grubun ciddi anlamda risk altında olduğu bir şey bağımlılık. Neden gençler? Çünkü; hem merakları yüksek hem de kendilerini kontrol etmeleri yetişkinler kadar becerekli değiller. Dolayısıyla bu maddeleri pazarlayandan tutun kumar oynatanlara kadar hedef kitleleri tabiki gençler oluyor.

Anne ve babalar çocuklarının madde bağımlısı olduğunu anlayabilirler mi?

Çocuğunuzun davranış değişiklerinden bir takım şeyler çıkarabilirsiniz. Özellikle eskisine göre daha sinirli daha içe kapanık olması, göz bebeklerinde kızarmalar aşırı uyuma ya da uykusuzluk iştahında değişme, yalan söyleme, arkadaş çevresinin değişmesi harcadığı para miktarının artması, ekstra harçlık talebinde bulunması ya da evinizden paranızın kaybolması gibi davranışlar aileler için uyarıcı olmalı. İşi o noktaya getirmeden aileye düşen en büyük sorumluluk çocuğunun madde kullanımına gidebilecek yollarını en baştan kapatmak. Çocuğunuzun çevresini tanımak, arkadaş çevresini bilmeniz gerekiyor. Kaç yaşında olursa olsun saatlerce internette bir şeyler yapıyorsa ve bu sizin kontrolünüz altında değilse bunların hepsi risk faktörüdür.

Madde bağımlılığında tedavi yöntemlerinin başarı oranı nedir?

Maalesef bağımlılık başladıktan sonra tedavi yüzdeleri çok yüksek değil. O yüzden en iyisi hiç başlamamak. Hiç başlamamak için ergen çocuğunuzun bağımlılığa giden yollarınızı kapatmanız gerekiyor. O da ta çocukluğundan atacağınız adımlar ile oluyor. Çocuğunuzla iyi bir güven, sevgi ilişkisi kurmuşsanız belirli sınırlar çerçevesinde gelip sizinle konuşması sorunlarını anlatması bu ilişkiyi en baştan kurduysanız ancak ergenlikte bunları aşmak daha kolay oluyor. Anne babalar da sürekli evde bir şeyler ile meşgul ya da internetin başında iseniz ve çocuklarınız ile ilişkiniz çok sınırlı ise maalesef ergenlik çağında çocuğunuz bir anda elinizden kayabiliyor.

Çocuğu ya da kendisi madde bağımlısı olan birey neler yapmalı?

Birden fazla faktör var. Sosyal çevre bunda etkili, ailenin desteği, psikolog desteği ve aynı zamanda tıbbi destek önemli AMATEM'lere(Alkol, Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi) başvurmalarını öneriyoruz. Çünkü; biz burada detaylı değerlendirme öykü alıp gerekli testleri yaptıktan sonra özellikle madde bağımlılığında her ne kadar kişinin durumuna göre değişse de ilk etap da genel olarak yatış öneriyoruz. Bulunduğu ortamdan madde kullanan çevreden uzaklaştırabilmek yoksunluk belirtilerini daha rahat hastanın geçirebilmesi için ve sonrasında hem tıbbi destek hem sosyal destek beraber veriyoruz. AMATEM'lerin yanında Türkiye'de YEDAM'da da (Yeşilay Danışmanlık Merkezi) eğitimli psikologlar hem ailelere hem de bundan mağdur olan bireyler yoğun yaklaşımları oluyor.

Madde bağımlığı ilaçla tedavi edilebilir mi ?

İlaç tedavisi bağımlılığı bire bir maalesef tedavi etmiyor. Madde kullanımı ile başlayan neşesizlik, uykusuzluk, saldırganlık, hayaller görme ya da madde bırakıldığı için bazı yan etkileri oluyor. Bunların hepsi için kullandığımız çeşitli ilaç tedavileri var. Bazı kötüye kullanılan maddeler için yerine koyma dediğimiz maddeler var. Maddenin yerine bağımlılık yapmayan ama; belirtileri de alabilecek şekilde tedaviler düzenlenebiliyor. Uzun vadeli bir süreç, ailenin desteği istenilen bir süreç gerekiyor. O yüzden en uygunu başlamamak . Bu nedenle okullarımızda hem polisin hem de jandarmanın ciddi çalışmaları var.

Hasta tedavi olmayı reddediyorsa hasta yakınları nasıl bir yol izlemeli ?

Bazen hastamızın madde kullanımına bağlı yoğun saldırganlığın çevreye zarar vermesi kendine zarar vermesi var. Hiçbir şekilde tedaviye ikna edemiyorsanız kendisi ve toplum için tehdit oluşturduğunu düşünüyorsanız sulh hukuk mahkemelerinin zorunlu yatış çıkarma yetkileri var. Medeni kanunun 432. Maddesine göre akıl sağlığı yerinde olmayan veya bir takım madde kullanımına devam eden kişiler için zorunlu tedavi kararı alınabiliyor. Aileler bazen son çare çok zorda kaldıklarında hiçbir şekilde ikna edemiyorlar ve gerçekten kendisi için kendi hayatı ve toplumda herhangi birinin hayatı için tehdit oluşturacağını düşünüyorlarsa bu konuda mahkemelerden yardım alabilirler. zorunlu tedavi kararı çıkarılabilir. Çok zor da kalınırsa ailelerimiz buna başvurabilir.