Madde Bağımlısı Çocuğunuzu, Olumsuz Sonuçlarıyla Yüzleştirin!
Tamer ÖREN - Psikiyatrist Uz. Dr. Hilal KAYA 'çocuğunun madde bağımlısı olduğunu öğrenen ebeveynler bunu örtbas etmek yerine çocuğunun madde kullanımı sonucu oluşabilecek olumsuz sonuçlarla yüzleşmelerini sağlamalılar' dedi.
Çağımızın belası olan ve özellikle gençleri etkisi altına alan uyuşturucu ve madde bağımlığı konusunda Elazığ Ruh Sağlığı ve Hastanesi'nde görevli Psikiyatrist Uz. Dr. Hilal KAYA gazetemize önemli açıklamalarda bulundu.
Size tedavi amaçlı ne tür hastalar geliyor?
Buraya daha çok eroin kullanan, esrar, bonzai, amfetamin türevi uyarıcı maddeleri içen hastalar geliyor. Bizim kendi yastığımız ilaçlar rivotril, akineton gibi ilaçlara bağımlı olan hastalar geliyor. Son zamanlarda cezaevlerinde yatan mahkûmların kullandıkları bazı ilaçlardan dolayı bize tedavi olmaya gelen hastalarımız var.
Madde bağımlılığı nedir, bir kişinin bağımlı olduğunu nasıl anlarız?
Bir takım maddelerin vücuda alınmasıyla kişide yoksunluk, tolerans ve aş ermeye neden olan maddelerin tekrar tekrar içilmesi veya kullanılmasıdır. Kişi bunları içmediğinde yoksunluk belirtileri yaşıyor. Bu belirtileri sayacak olursak: Eklem ağrıları, mide bulantısı, ishal, aşırı terleme, üşüme, ciddi ağrılar eroinde özellikle kriz dönemleri oluyor. Bu krizi atlatmak için hasta tekrar madde arayışına giriyor biz buna aş erme diyoruz. Tekrar tekrar madde almak istiyor. Tolerans ise örneğin kişi bir gramla ya da daha az bir dozajda eroine başlıyor. Eski hazını alamayınca dozunu biraz daha artıyor.
Hocam, kişi madde kullanımına nasıl başlıyor?
Madde kullananlar başta haplarla başlıyor. Extacy, rohypnol vb. haplarla başlıyorlar. Sonra onlar yeterli gelmeyince, ortamına giriyor diğer maddeleri de bulabiliyor. Sonra da eroine bulaşıyor. Eroine bulaştığı an tedavide zorlanıyoruz. AMATEM (Alkol ve Madde Bağımlıları Araştırma Merkezi)'de suboxone (ülkemizde eroin bağımlılarına karşı uygulanan tedavi yöntemi) tedavisine başlıyoruz. Bu ilaç eroinin bağlandığı reseptörler üzerinden etki ediyor. Eroin gibi etki eder. Eroin kadar haz vermez fakat onun yoksunluğu gidermede etkili bir maddedir. Yani hasta o yoksunluğu yaşamadan bırakmasını sağlar. Bu ilaçda da bağımlılık gelişiyor ama; bu ilacı bırakması eroini bırakmasından daha kolay.
Bonzai kullanan hasta sayısında artış ya da azalma var mı?
Bonzainin kardiyolojik genetikleri çok fazla, kişi yan etkilerinden dolayı çok fazla tercih etmiyorlar artık.
Hastalarınız yaş aralığı nedir?
AMATEM hastalarımızın çoğu 20'li yaşlarda bize tedaviye 18-30 yaş aralığına tedavi olmaya geliyorlar. 30'undan sonra bize tedavi olmaya kimse gelmiyor.
Uçucu maddeler için neler söylemek istersiniz?
Balley (Bali), Tiner gibi maddeler daha da tehlikeli. Bu maddeler ve kalp, böbrekler, akciğerler ve beyinde ciddi hasar yaratırlar. Bu maddeler kullanıldığında zihinde değişikliklere yol açmaktadır. Uçucu maddeler beyin kimyasını değiştirir ve beyin ve merkezi sinir sisteminde kalıcı zarara yol açar. Ciddi derecede tahrip ediyor ve hücreleri yok ediyor. Erken yaşta bunamaya neden oluyor. Halüsinasyon çok daha erken yaşlarda ortaya çıkıyor. Yine esrar uzun süreli kullanılmaya başlandığında halüsinasyon, şizofreni benzeri hastalıklara da neden oluyor. Maddenin vücuda verdiği zararların yanı sıra bir de ek olarak psikiyatrik rahatsızlıklara neden oluyor. Kişi işinde, sosyal yaşantısında, ailevi yaşamına ciddi zararlar verebiliyor. Bizde yatan birçok psikolojik hastanın geçmişinde madde vardır. Maddeden uzaklaşınca psikolojik rahatsızlıkları da toparlıyor. 1-2 yıl maddeden uzaklaşan hastanın rahatsızları tamamen bitebiliyor.
Madde kullanımın evreleri nelerdir?
Maddeye başlayan kişi artık ne kullanıyorsa ilk zamanlar keyif için içiyor. Gittikçe maddeye alışıyor, bağımlı olmaya başlıyor bu defa maddeye karşı tolerans gelişiyor. Tolerans geliştikçe maddenin dozunu artıyor, doz artıkça da bulmakta zorlanıyor. Bu sefer ya denetime yakalanıyor, ya da aile, işinde problem yaşamaya başlıyor. Sonra tedavi arayışına giriyor. Tedavi arayışında bizlere geliyor. Örneğin; eroin tedavisine gelmiş bir kişi suboxone tedavisiyle maddeyi bırakabiliyor. Fakat bıraktıktan sonra yeniden arayış içine girebiliyor. Bir kısır döngü oluşuyor. Bizim burada yaptığımız tedaviyle hedefimiz o kısır döngüyü kırmak. Ne kadar hastayı uzak tutabilirsek 3 ay olur 1 yıl olur 5 yıl olur burada hastanın ne kadar inandığı, istikrarı önemli, hasta ne kadar uzak durursa bizim için o kadar kr çünkü madde bir kere vücuda girdikten sonra bu sigara içinde geçerli aş erme ömür boyu devam eder.
Aileler çocuğunun madde bağımlısı olduğunu nasıl anlar?
Aileler çok uyanık olmalı. Çocuğunu takip edecek. Ergenlik dönemine giren çocuk davranışları değişiyorsa, sürekli eve geç gelmeler, para saklamalar, para çalmaya başlarsa ya da çocuk eve her geldiğinde farklı bir duygu taşıyorsa çok sinirli, gergin şeklinde geliyorsa bir kere aileler uyanık olacak. Gözler kızarık mı, kıyafetlerini ara ara kontrol etmesi gerekir. Sürekli yalan söylüyorsa, çok agresifleşmeye başlamışsa özellikle küçüklüğünde çok hiperaktif olan bir erkek çocuğunun ergenlik döneminde böyle bir maddeye bulaşma riski çok yüksek. Aileler şüpheleniyorsa çocuğunu gizli bir şey yapıp yapmadığı konusunda takip edecek. Çocukları kiminle görüşüyor, arkadaş ortamı kimlerden oluşuyor. Madde ilkokul çağlarına kadar indi. Maddeleri çok çabuk bulabiliyorlar.
Bir madde bağımlısının ailesine neler tavsiye edersiniz?
Aileler çocuklarının maddenin zararları ile yüzleşmesini sağlamalı. Çocuğunun madde kullandığını öğrenen aile üstünü kapatmaya yönelik bir yaklaşım içerisinde olmamalı. Çocuk cezaevine mi girmesi gerekiyor girsin! Girsin ki hakikaten maddeden dolayı artık hayatında bir şeylerin yolunda gitmeyeceğini anlasın. Sürekli üstünü kapatmaya yönelik bir girişim çocuğun daha çok maddeye bulaşmasını neden oluyor. Aileler çocuklarına destek olacak, bazıları çocuklarını dövüyor, bir yerlere kilitliyor. Ya da çok fazla şiddet uyguluyor. Bu şekilde maddeyi çocuklar bırakamıyor. Destek olacak, yanında olacak çocuk yalnız olmadığını bilecek. Ama tedavi olmasını sağlayacak. Başına bir olay geldiğinde üstünü kapatmayacak.
Ailelerde şöyle bir endişe var. Elazığ'da çocuğum stigmatize edilmesin biz kendi aramızda bir şekilde hallederiz mantığı çok fazla. Bence bu şekilde değil, AMATEM ya da ÇEMATEM'e götürerek çocuklarını tedavi ettirmeleri gerekir. Bu esrar, eroin, hap da olsa diğer maddelerde olsa hepsi için geçerli.
Size tedavi amaçlı ne tür hastalar geliyor?
Buraya daha çok eroin kullanan, esrar, bonzai, amfetamin türevi uyarıcı maddeleri içen hastalar geliyor. Bizim kendi yastığımız ilaçlar rivotril, akineton gibi ilaçlara bağımlı olan hastalar geliyor. Son zamanlarda cezaevlerinde yatan mahkûmların kullandıkları bazı ilaçlardan dolayı bize tedavi olmaya gelen hastalarımız var.
Madde bağımlılığı nedir, bir kişinin bağımlı olduğunu nasıl anlarız?
Bir takım maddelerin vücuda alınmasıyla kişide yoksunluk, tolerans ve aş ermeye neden olan maddelerin tekrar tekrar içilmesi veya kullanılmasıdır. Kişi bunları içmediğinde yoksunluk belirtileri yaşıyor. Bu belirtileri sayacak olursak: Eklem ağrıları, mide bulantısı, ishal, aşırı terleme, üşüme, ciddi ağrılar eroinde özellikle kriz dönemleri oluyor. Bu krizi atlatmak için hasta tekrar madde arayışına giriyor biz buna aş erme diyoruz. Tekrar tekrar madde almak istiyor. Tolerans ise örneğin kişi bir gramla ya da daha az bir dozajda eroine başlıyor. Eski hazını alamayınca dozunu biraz daha artıyor.
Hocam, kişi madde kullanımına nasıl başlıyor?
Madde kullananlar başta haplarla başlıyor. Extacy, rohypnol vb. haplarla başlıyorlar. Sonra onlar yeterli gelmeyince, ortamına giriyor diğer maddeleri de bulabiliyor. Sonra da eroine bulaşıyor. Eroine bulaştığı an tedavide zorlanıyoruz. AMATEM (Alkol ve Madde Bağımlıları Araştırma Merkezi)'de suboxone (ülkemizde eroin bağımlılarına karşı uygulanan tedavi yöntemi) tedavisine başlıyoruz. Bu ilaç eroinin bağlandığı reseptörler üzerinden etki ediyor. Eroin gibi etki eder. Eroin kadar haz vermez fakat onun yoksunluğu gidermede etkili bir maddedir. Yani hasta o yoksunluğu yaşamadan bırakmasını sağlar. Bu ilaçda da bağımlılık gelişiyor ama; bu ilacı bırakması eroini bırakmasından daha kolay.
Bonzai kullanan hasta sayısında artış ya da azalma var mı?
Bonzainin kardiyolojik genetikleri çok fazla, kişi yan etkilerinden dolayı çok fazla tercih etmiyorlar artık.
Hastalarınız yaş aralığı nedir?
AMATEM hastalarımızın çoğu 20'li yaşlarda bize tedaviye 18-30 yaş aralığına tedavi olmaya geliyorlar. 30'undan sonra bize tedavi olmaya kimse gelmiyor.
Uçucu maddeler için neler söylemek istersiniz?
Balley (Bali), Tiner gibi maddeler daha da tehlikeli. Bu maddeler ve kalp, böbrekler, akciğerler ve beyinde ciddi hasar yaratırlar. Bu maddeler kullanıldığında zihinde değişikliklere yol açmaktadır. Uçucu maddeler beyin kimyasını değiştirir ve beyin ve merkezi sinir sisteminde kalıcı zarara yol açar. Ciddi derecede tahrip ediyor ve hücreleri yok ediyor. Erken yaşta bunamaya neden oluyor. Halüsinasyon çok daha erken yaşlarda ortaya çıkıyor. Yine esrar uzun süreli kullanılmaya başlandığında halüsinasyon, şizofreni benzeri hastalıklara da neden oluyor. Maddenin vücuda verdiği zararların yanı sıra bir de ek olarak psikiyatrik rahatsızlıklara neden oluyor. Kişi işinde, sosyal yaşantısında, ailevi yaşamına ciddi zararlar verebiliyor. Bizde yatan birçok psikolojik hastanın geçmişinde madde vardır. Maddeden uzaklaşınca psikolojik rahatsızlıkları da toparlıyor. 1-2 yıl maddeden uzaklaşan hastanın rahatsızları tamamen bitebiliyor.
Madde kullanımın evreleri nelerdir?
Maddeye başlayan kişi artık ne kullanıyorsa ilk zamanlar keyif için içiyor. Gittikçe maddeye alışıyor, bağımlı olmaya başlıyor bu defa maddeye karşı tolerans gelişiyor. Tolerans geliştikçe maddenin dozunu artıyor, doz artıkça da bulmakta zorlanıyor. Bu sefer ya denetime yakalanıyor, ya da aile, işinde problem yaşamaya başlıyor. Sonra tedavi arayışına giriyor. Tedavi arayışında bizlere geliyor. Örneğin; eroin tedavisine gelmiş bir kişi suboxone tedavisiyle maddeyi bırakabiliyor. Fakat bıraktıktan sonra yeniden arayış içine girebiliyor. Bir kısır döngü oluşuyor. Bizim burada yaptığımız tedaviyle hedefimiz o kısır döngüyü kırmak. Ne kadar hastayı uzak tutabilirsek 3 ay olur 1 yıl olur 5 yıl olur burada hastanın ne kadar inandığı, istikrarı önemli, hasta ne kadar uzak durursa bizim için o kadar kr çünkü madde bir kere vücuda girdikten sonra bu sigara içinde geçerli aş erme ömür boyu devam eder.
Aileler çocuğunun madde bağımlısı olduğunu nasıl anlar?
Aileler çok uyanık olmalı. Çocuğunu takip edecek. Ergenlik dönemine giren çocuk davranışları değişiyorsa, sürekli eve geç gelmeler, para saklamalar, para çalmaya başlarsa ya da çocuk eve her geldiğinde farklı bir duygu taşıyorsa çok sinirli, gergin şeklinde geliyorsa bir kere aileler uyanık olacak. Gözler kızarık mı, kıyafetlerini ara ara kontrol etmesi gerekir. Sürekli yalan söylüyorsa, çok agresifleşmeye başlamışsa özellikle küçüklüğünde çok hiperaktif olan bir erkek çocuğunun ergenlik döneminde böyle bir maddeye bulaşma riski çok yüksek. Aileler şüpheleniyorsa çocuğunu gizli bir şey yapıp yapmadığı konusunda takip edecek. Çocukları kiminle görüşüyor, arkadaş ortamı kimlerden oluşuyor. Madde ilkokul çağlarına kadar indi. Maddeleri çok çabuk bulabiliyorlar.
Bir madde bağımlısının ailesine neler tavsiye edersiniz?
Aileler çocuklarının maddenin zararları ile yüzleşmesini sağlamalı. Çocuğunun madde kullandığını öğrenen aile üstünü kapatmaya yönelik bir yaklaşım içerisinde olmamalı. Çocuk cezaevine mi girmesi gerekiyor girsin! Girsin ki hakikaten maddeden dolayı artık hayatında bir şeylerin yolunda gitmeyeceğini anlasın. Sürekli üstünü kapatmaya yönelik bir girişim çocuğun daha çok maddeye bulaşmasını neden oluyor. Aileler çocuklarına destek olacak, bazıları çocuklarını dövüyor, bir yerlere kilitliyor. Ya da çok fazla şiddet uyguluyor. Bu şekilde maddeyi çocuklar bırakamıyor. Destek olacak, yanında olacak çocuk yalnız olmadığını bilecek. Ama tedavi olmasını sağlayacak. Başına bir olay geldiğinde üstünü kapatmayacak.
Ailelerde şöyle bir endişe var. Elazığ'da çocuğum stigmatize edilmesin biz kendi aramızda bir şekilde hallederiz mantığı çok fazla. Bence bu şekilde değil, AMATEM ya da ÇEMATEM'e götürerek çocuklarını tedavi ettirmeleri gerekir. Bu esrar, eroin, hap da olsa diğer maddelerde olsa hepsi için geçerli.