Aynı anda hem kurban hem katil olabilmek!
BAŞAK MERAL GÜNDÜZ/ Dünyada 40 saniyede 1 kişi intihar yüzünden ölüyor. Elazığ 'da da son dönemlerde çok fazla intihar vakasıyla karşılaşıyoruz. Peki, bu intihar girişimlerinin altında yatan şey nedir?
Sorumuzun cevaplarını Psikolojik Danışman BİGEM VAROL'dan aldık.
İntihar'ı 3 kelime ile anlatmanızı istesek nasıl özetlersiniz?
''İntihar Bir Yardım Çığlığıdır'' derdim. Sanırım bana göre bu durumu en iyi özetleyen cümle bu olurdu.
Bir insanın intihar edeceğini anlayabilir miyiz?
Öncesinde birçok davranışı ile birçok konuşması ile birey bunu belli eder 'kendime zarar vermekten korkuyorum' 'yaşamak anlamsız geliyor' 'intihar dışında başka çare kalmadı' gibi.
Bu gibi ipuçların göz ardı edilmemesi gerekir. Çevresine sinyaller gönderir, eşyalarını dağıtmaya başlayabilir, ölümden sonraki hayatla alakalı sorular sormaya başlar, internette araştırmalar yapar, bazen çevresine açık açık ölüm düşüncesi olduğunu söyler. Daha önce intihar girişiminde bulunmuş olan kişi bir şekilde vazgeçmiş veya kurtulmuşsa bir daha intihar girişimi olma ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Sürekli depresyon halindeki bu kişinin bir anda çok huzur ve mutlu bir tutum sergilemesi şüphe duyulması gereken bir durumdur. Kişi kafasına intiharı koyduğu zaman davranışları değişir hafif bir huzur ve gevşeme hissi yaşar. Ama bunlar tabii tek başına anlamamız için yeterli sebep değildir. Bunu konuştuğumuz kişi ilgi, görmek ya da dikkat çekmek içinde yapıyor olabilir. Davranış sürecini dikkatli takip etmek gerekir. Bu konuşmaları dikkat çekmek için yapıyorsa kişi 'intihar 'üzerine konuşarak bilinçaltına bu duyguyu biz yerleştirmeye başlamış dahi olabiliriz. Çevresi tarafından bu ruh hali değişimi ciddiye alınmalı ve bir uzmana başvurulmalıdır. Ayrıca çevresinin tutumu bu kişiye karşı kesinlikle soğukkanlı bir şekilde olmalıdır. Derdine ortak olunup onunla birlikte olaylar dramatize edilmemelidir.
İntihar etme sebepleri diye bir başlık var mıdır?
Tabi ki var. Daha doğru anlatmak gerekirse vakalardan toplanan genel sorunlar var. Bazı ailevi sorunlar, büyük kayıplar (hem maddi hem manevi), yakınlarından birinin hastalığı, alkol ve madde bağımlılığı, ergenlik dönemi sıkıntıları, boşanmalar, terk edilmeler, yalnızlık, aldatılmalar, platonik aşık olma hali, psikolojik rahatsızlıklar(depresyon, şizofreni, bipolar bozukluk, kişilik bozukluklarında, bağımlılıklar vs.) intihara zemin oluşturan başlıca durumlardır.
İntihara kişi nasıl karar verir? Çeşitleri var mıdır?
İntihar iki şekilde gerçekleşir ya bir süreçle intihar zemini hazırlandıktan sonra gerçekleşir ya da dürtüsel bir tepki olarak anlık bir kararla gerçekleşir. Ölme isteği zaman zaman her insanın aklına gelen bir olgudur ancak insanlar bunu bir an önce akıllarından çıkarıp hayata adapte olup, sorunlarına çözüm bulmaya çalışırlar ve bu düşünceden kurtulurlar. İntihar edecek olan kişinin çoğu zaman çözüm arayacak gücü ve enerjisi yoktur. Ancak unutulmamalıdır ki intihar bir zayıflık ve bir kaçıştır.
İnsanın sorunlarının üstesinden gelmesi, hayata dair sorumluluklarının altından kalkabilmesinin illa ki bir yolu vardır ve bu yol bulunur. Kişi mutlaka ama mutlaka bir uzman desteği ile hayata yeniden tutunacak gücü kendinde bulmalı baş etme yöntemleri geliştirilmelidir.
İntihar hakkında, insanlar arasındaki en yaygın düşünce, üstesinden gelinemeyen duyguları düzenlemek için intiharın tek çözüm olduğu inancıdır. İntiharın çekiciliği, katlanılamayan duygulara en sonunda son verecek olmasıdır. Trajedisi ise, yoğun duygusal stresin insanların gözlerini alternatif çözümlere kapatmasına neden olmasıdır.
Herkes zaman zaman yalnızlık, depresiflik, çaresizlik ve umutsuzluk duygularını yaşar. Aile üyelerinden birinin kaybı, bir ilişkinin bitmesi, onurumuza karşı yapılan saldırılar, değersizlik hissi ve/veya büyük finansal aksilikler herkesin hayatının bir noktasında yüzleşmek zorunda kalabileceği ciddi problemlerdir.
Herkesin duygusal düzenlemesi biriciktir, herkes bu durumlara farklı şekillerde yanıtlar verir. Bir kişinin intihara eğilimli olduğunu göz önünde bulundurursak, krizin bu kişinin bakış açısından doğru değerlendirilmesi kaçınılmazdır. Ne görülebileceğinin başka birine göre çok az bir anlamı vardır ve size göre önemsiz olan bir olay bir başkasına göre son derece stres verici olabilir. Krizlerin doğasına bakmadan, eğer bir kişi durumun üstesinden gelemeyeceğini hissederse, intiharın çekici bir çözümmüş gibi görünme tehlikesi bulunmakta.
Danışanlarımızdan birçok zaman onları hayata bağlayan şeylerin çocukları ve dini inançları olduğunu duymaktayız. ' çocuğum olmasa intihar ederdim' 'dini inancım gereği intihar edemem gibi.
İntihar girişimde bulunanların büyük bir kısmı bunu aslında ölmek için yapmazlar. Kendilerini affettirmek, sevdirmek, öç almak, borçlarını ödettirmek gibi insani sebeplerden yaparlar. Binaların üzerine, köprülere çıkmış kendini atmak üzere olan insanlar ile karşılaşıyoruz bu insanları bu durum için iyi bir örnek olduğunu söyleyebiliriz.
Bir de intihar girişimi esnasında izleyici bir ekip var ki intiharların bir kısmı da bunlar yüzünden olmaktadır. Bu tehlikeli izleyici ekip uzaktan izlediği şova aklınca çözüm bulur ona iyilik yapar ve bağırır 'at kendini, atacaksan at artık, milletin işi var atlayacaksan atla' sadece bu kişiler yüzünden bile kendini atan birçok kişi olduğu düşünülmekte.
İntihar cinsiyete göre farklılık gösterir mi?
Rakamlara bakıldığında kadınlar erkeklere oranla daha çok intiharı denerken erkekler sonuca ulaşmak konusunda daha kararlıdır. Bunun yanında intihar girişimleri sırasında erkekler daha sert yöntemler uygulamaktadır bunlar kendini asma, kendini silahla vurma iken kadınlar ise gaz ile zehirlenme, yüksek doz ilaç alma gibi yöntemler kullanmaktadır.
Bu cinsiyet farlılığı kişilerin evde intihara kalkıştıkları yerler açısından da gözlenmektedir. Erkekler intihar yerleri olarak evde daha çok göze çarpacak yerleri (koridor, salon) seçerken kadınlar ise kendileri için daha duygusal alanları (yatak odası, mutfak) seçmektedirler.
Bırakılan notlar incelendiğinde ise çok farklı durumlar ortaya çıkmaktadır. Kadınlar daha çok duygusal notlar(size çok seviyorum, size haketmedim) bırakırken. Erkekler ise daha çok geride bıraktığı borçlar ile ilgili listeler bırakmaktadır. Erkekler daha çok borçları yüzünden, şirketlerinin batması yüzünden, maddi başarısızlık yüzünden intihara kalkışması bunu destekler niteliktedir.
İntihar hakkında yanlış inanışlar var mıdır?
İnanış: 'İntihar hakkında düşünmek için deli olmalısın.'
Gerçek: Birçok insanın zaman zaman intihar düşüncesi olur. Birçok intihar ve intihar girişimi özellikle krizin ortasında kendilerinden çok fazla şey bekleyen akıllı, geçici olarak kafası karışmış kişiler tarafından yapılır.
İnanış: 'Bir kez ciddi bir intihara teşebbüs eden bir kişi, bir daha aynı şeyi yapmaz.'
Gerçek: Bunun tam tersi doğrudur. Önceden intihara teşebbüs eden insanlar aslında intihar etme konusunda daha çok risk altındadırlar; bazıları için, ikinci veya üçüncü intihar teşebbüsleri daha kolay görünür.
İnanış: 'Eğer bir insan intiharı ciddi biçimde düşünüyorsa yapılabilecek bir şey yoktur.'
Gerçek: Çoğu intihar krizi zaman limitlidir ve sağlıksız düşünce temeline dayanır. İntihara teşebbüs eden insanlar problemlerinden kaçmak isterler. Bunun yerine, diğer çözümleri daha sağlıklı düşünene kadar kriz dönemi boyunca onları destekleyen ve ilgilenen insanların yardımıyla bulunabilecek çözümler bulmak için problemleriyle direkt olarak yüzleşmeye ihtiyaçları vardır.
Araştırmalar intiharı bir kere denemiş bir kişinin bir daha deneme ihtimalinin çok yüksek olduğunu göstermektedir.
Bu sebepten bunun önlemi alınmalıdır
1. Kişi depresyon belirtileri gösteriyorsa tedavi görmelidir. Depresyon intihar riskini arttırmaktadır.
2. Kişiyi bu süreçte yalnız bırakmamak gerekmektedir.
3. Kişinin bir iş ile meşgul olmasını sağlamak faydalı olacaktır.
4. Sosyal ağını, arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmeye çalışılmalıdır.
5. Verilen sözler yerine getirilmelidir.
6. Aile içinde alınan kararlarda bireyin rolüne önem verilmelidir.
7.Bireyin monoton bir hayat sürmesi engellenmeli çeşitli faaliyetler yapılmalıdır.
8.Kişiyi motive edici sözler söylenmeli, küçük hediyeler alınmalıdır.
İntihar'ı 3 kelime ile anlatmanızı istesek nasıl özetlersiniz?
''İntihar Bir Yardım Çığlığıdır'' derdim. Sanırım bana göre bu durumu en iyi özetleyen cümle bu olurdu.
Bir insanın intihar edeceğini anlayabilir miyiz?
Öncesinde birçok davranışı ile birçok konuşması ile birey bunu belli eder 'kendime zarar vermekten korkuyorum' 'yaşamak anlamsız geliyor' 'intihar dışında başka çare kalmadı' gibi.
Bu gibi ipuçların göz ardı edilmemesi gerekir. Çevresine sinyaller gönderir, eşyalarını dağıtmaya başlayabilir, ölümden sonraki hayatla alakalı sorular sormaya başlar, internette araştırmalar yapar, bazen çevresine açık açık ölüm düşüncesi olduğunu söyler. Daha önce intihar girişiminde bulunmuş olan kişi bir şekilde vazgeçmiş veya kurtulmuşsa bir daha intihar girişimi olma ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Sürekli depresyon halindeki bu kişinin bir anda çok huzur ve mutlu bir tutum sergilemesi şüphe duyulması gereken bir durumdur. Kişi kafasına intiharı koyduğu zaman davranışları değişir hafif bir huzur ve gevşeme hissi yaşar. Ama bunlar tabii tek başına anlamamız için yeterli sebep değildir. Bunu konuştuğumuz kişi ilgi, görmek ya da dikkat çekmek içinde yapıyor olabilir. Davranış sürecini dikkatli takip etmek gerekir. Bu konuşmaları dikkat çekmek için yapıyorsa kişi 'intihar 'üzerine konuşarak bilinçaltına bu duyguyu biz yerleştirmeye başlamış dahi olabiliriz. Çevresi tarafından bu ruh hali değişimi ciddiye alınmalı ve bir uzmana başvurulmalıdır. Ayrıca çevresinin tutumu bu kişiye karşı kesinlikle soğukkanlı bir şekilde olmalıdır. Derdine ortak olunup onunla birlikte olaylar dramatize edilmemelidir.
İntihar etme sebepleri diye bir başlık var mıdır?
Tabi ki var. Daha doğru anlatmak gerekirse vakalardan toplanan genel sorunlar var. Bazı ailevi sorunlar, büyük kayıplar (hem maddi hem manevi), yakınlarından birinin hastalığı, alkol ve madde bağımlılığı, ergenlik dönemi sıkıntıları, boşanmalar, terk edilmeler, yalnızlık, aldatılmalar, platonik aşık olma hali, psikolojik rahatsızlıklar(depresyon, şizofreni, bipolar bozukluk, kişilik bozukluklarında, bağımlılıklar vs.) intihara zemin oluşturan başlıca durumlardır.
İntihara kişi nasıl karar verir? Çeşitleri var mıdır?
İntihar iki şekilde gerçekleşir ya bir süreçle intihar zemini hazırlandıktan sonra gerçekleşir ya da dürtüsel bir tepki olarak anlık bir kararla gerçekleşir. Ölme isteği zaman zaman her insanın aklına gelen bir olgudur ancak insanlar bunu bir an önce akıllarından çıkarıp hayata adapte olup, sorunlarına çözüm bulmaya çalışırlar ve bu düşünceden kurtulurlar. İntihar edecek olan kişinin çoğu zaman çözüm arayacak gücü ve enerjisi yoktur. Ancak unutulmamalıdır ki intihar bir zayıflık ve bir kaçıştır.
İnsanın sorunlarının üstesinden gelmesi, hayata dair sorumluluklarının altından kalkabilmesinin illa ki bir yolu vardır ve bu yol bulunur. Kişi mutlaka ama mutlaka bir uzman desteği ile hayata yeniden tutunacak gücü kendinde bulmalı baş etme yöntemleri geliştirilmelidir.
İntihar hakkında, insanlar arasındaki en yaygın düşünce, üstesinden gelinemeyen duyguları düzenlemek için intiharın tek çözüm olduğu inancıdır. İntiharın çekiciliği, katlanılamayan duygulara en sonunda son verecek olmasıdır. Trajedisi ise, yoğun duygusal stresin insanların gözlerini alternatif çözümlere kapatmasına neden olmasıdır.
Herkes zaman zaman yalnızlık, depresiflik, çaresizlik ve umutsuzluk duygularını yaşar. Aile üyelerinden birinin kaybı, bir ilişkinin bitmesi, onurumuza karşı yapılan saldırılar, değersizlik hissi ve/veya büyük finansal aksilikler herkesin hayatının bir noktasında yüzleşmek zorunda kalabileceği ciddi problemlerdir.
Herkesin duygusal düzenlemesi biriciktir, herkes bu durumlara farklı şekillerde yanıtlar verir. Bir kişinin intihara eğilimli olduğunu göz önünde bulundurursak, krizin bu kişinin bakış açısından doğru değerlendirilmesi kaçınılmazdır. Ne görülebileceğinin başka birine göre çok az bir anlamı vardır ve size göre önemsiz olan bir olay bir başkasına göre son derece stres verici olabilir. Krizlerin doğasına bakmadan, eğer bir kişi durumun üstesinden gelemeyeceğini hissederse, intiharın çekici bir çözümmüş gibi görünme tehlikesi bulunmakta.
Danışanlarımızdan birçok zaman onları hayata bağlayan şeylerin çocukları ve dini inançları olduğunu duymaktayız. ' çocuğum olmasa intihar ederdim' 'dini inancım gereği intihar edemem gibi.
İntihar girişimde bulunanların büyük bir kısmı bunu aslında ölmek için yapmazlar. Kendilerini affettirmek, sevdirmek, öç almak, borçlarını ödettirmek gibi insani sebeplerden yaparlar. Binaların üzerine, köprülere çıkmış kendini atmak üzere olan insanlar ile karşılaşıyoruz bu insanları bu durum için iyi bir örnek olduğunu söyleyebiliriz.
Bir de intihar girişimi esnasında izleyici bir ekip var ki intiharların bir kısmı da bunlar yüzünden olmaktadır. Bu tehlikeli izleyici ekip uzaktan izlediği şova aklınca çözüm bulur ona iyilik yapar ve bağırır 'at kendini, atacaksan at artık, milletin işi var atlayacaksan atla' sadece bu kişiler yüzünden bile kendini atan birçok kişi olduğu düşünülmekte.
İntihar cinsiyete göre farklılık gösterir mi?
Rakamlara bakıldığında kadınlar erkeklere oranla daha çok intiharı denerken erkekler sonuca ulaşmak konusunda daha kararlıdır. Bunun yanında intihar girişimleri sırasında erkekler daha sert yöntemler uygulamaktadır bunlar kendini asma, kendini silahla vurma iken kadınlar ise gaz ile zehirlenme, yüksek doz ilaç alma gibi yöntemler kullanmaktadır.
Bu cinsiyet farlılığı kişilerin evde intihara kalkıştıkları yerler açısından da gözlenmektedir. Erkekler intihar yerleri olarak evde daha çok göze çarpacak yerleri (koridor, salon) seçerken kadınlar ise kendileri için daha duygusal alanları (yatak odası, mutfak) seçmektedirler.
Bırakılan notlar incelendiğinde ise çok farklı durumlar ortaya çıkmaktadır. Kadınlar daha çok duygusal notlar(size çok seviyorum, size haketmedim) bırakırken. Erkekler ise daha çok geride bıraktığı borçlar ile ilgili listeler bırakmaktadır. Erkekler daha çok borçları yüzünden, şirketlerinin batması yüzünden, maddi başarısızlık yüzünden intihara kalkışması bunu destekler niteliktedir.
İntihar hakkında yanlış inanışlar var mıdır?
İnanış: 'İntihar hakkında düşünmek için deli olmalısın.'
Gerçek: Birçok insanın zaman zaman intihar düşüncesi olur. Birçok intihar ve intihar girişimi özellikle krizin ortasında kendilerinden çok fazla şey bekleyen akıllı, geçici olarak kafası karışmış kişiler tarafından yapılır.
İnanış: 'Bir kez ciddi bir intihara teşebbüs eden bir kişi, bir daha aynı şeyi yapmaz.'
Gerçek: Bunun tam tersi doğrudur. Önceden intihara teşebbüs eden insanlar aslında intihar etme konusunda daha çok risk altındadırlar; bazıları için, ikinci veya üçüncü intihar teşebbüsleri daha kolay görünür.
İnanış: 'Eğer bir insan intiharı ciddi biçimde düşünüyorsa yapılabilecek bir şey yoktur.'
Gerçek: Çoğu intihar krizi zaman limitlidir ve sağlıksız düşünce temeline dayanır. İntihara teşebbüs eden insanlar problemlerinden kaçmak isterler. Bunun yerine, diğer çözümleri daha sağlıklı düşünene kadar kriz dönemi boyunca onları destekleyen ve ilgilenen insanların yardımıyla bulunabilecek çözümler bulmak için problemleriyle direkt olarak yüzleşmeye ihtiyaçları vardır.
Araştırmalar intiharı bir kere denemiş bir kişinin bir daha deneme ihtimalinin çok yüksek olduğunu göstermektedir.
Bu sebepten bunun önlemi alınmalıdır
1. Kişi depresyon belirtileri gösteriyorsa tedavi görmelidir. Depresyon intihar riskini arttırmaktadır.
2. Kişiyi bu süreçte yalnız bırakmamak gerekmektedir.
3. Kişinin bir iş ile meşgul olmasını sağlamak faydalı olacaktır.
4. Sosyal ağını, arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmeye çalışılmalıdır.
5. Verilen sözler yerine getirilmelidir.
6. Aile içinde alınan kararlarda bireyin rolüne önem verilmelidir.
7.Bireyin monoton bir hayat sürmesi engellenmeli çeşitli faaliyetler yapılmalıdır.
8.Kişiyi motive edici sözler söylenmeli, küçük hediyeler alınmalıdır.